VIÊM DA DẦU (Viêm Da Tiết Bã Nhờn)

Viêm da dầu (hay còn gọi là viêm da tiết bã) gây cảm giác ngứa ngáy khó chịu với các biểu hiện viêm đỏ, sẩn vảy màu vàng, nhiều nhờn. Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe mà còn khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, mặc cảm, tự ti. Nhận biết bệnh sớm và điều trị đúng hướng có thể giúp bạn tránh nguy cơ gặp biến chứng và xử lý viêm da dầu an toàn, hiệu quả.

Theo Thầy thuốc ưu tú, Bác sĩ CKII Lê Phương (Nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện YHCT Hà Đông): Viêm da dầu (hay viêm da tiết bã) có tên tiếng anh là Seborrheic Dermatitis. Bệnh thường xảy ra ở vùng da có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh. Viêm da tiết bã gây ngứa thường xuyên, gàu và vảy da màu vàng, vảy nhờn trên da đầu, dọc theo chân tóc và trên mặt. Bệnh có các triệu chứng viêm đỏ da, có vảy rất giống với bệnh vảy nến nên thường dễ bị nhầm lẫn. 

Bệnh viêm da tiết bã nhờn thường xuất hiện ở các vị trí như:

• Viêm da dầu ở đầu: da dầu xuất hiện những mảng đỏ, vảy trắng lan rộng
• Viêm da dầu ở mặt: viêm da dầu ở cánh mũi, lông mày, má
• Viêm da dầu ở nếp gấp: nách, bẹn, chân ngực,..
• Viêm da dầu ở thân mình: vùng ngực, liên cầu vai

Hiện nay, bệnh viêm da tiết bã chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã tìm được ra một số nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, sự tăng tiết bã nhờn liên quan mật thiết với bệnh viêm da dầu. Sự hoạt động mạnh mẽ của tuyến bã nhờn là môi trường lý tưởng cho nhiều loại vi khuẩn, nấm ký sinh trên da trú ngụ và sinh sôi, gây viêm nhiễm.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện tình trạng phản ứng thái quá của da đối với Malassezia (một loại nấm men được tìm thấy trên mọi loại da) trên những bệnh nhân bị viêm da dầu. Sự tăng sinh của loại nấm thường trú này cùng các sản phẩm chuyển hóa của chúng như acid béo oleic, malassezia, và indole-3-carbaldehyde có thể gây ra các phản ứng viêm da tuyến bã. Điều này làm thành phần lipid và hàng rào bảo vệ da bị ảnh hưởng, gây nên những triệu chứng viêm da dầu.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác liên quan đến bệnh viêm da dầu như: yếu tố di truyền, thời tiết, ảnh hưởng từ hệ thần kinh, các bệnh lý, các loại thuốc kích thích phản ứng da, chế độ dinh dưỡng,...

Viêm da tiết bã thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh dưới ba tháng tuổi và ở người lớn tuổi từ 30 đến 60. Ở người lớn, đối tượng thanh thiếu niên và người lớn tuổi thường dễ gặp hơn cả. Đàn ông cũng có nguy cơ cao mắc bệnh viêm da dầu hơn phụ nữ.

Viêm da tiết bã có thể phổ biến hơn và trầm trọng hơn ở những người bị rối loạn thần kinh (đặc biệt là bệnh Parkinson), những người có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, trường hợp vệ sinh da không sạch sẽ, những người có hệ miễn dịch kém,...

Bác sĩ Phương cho biết: Viêm da dầu không quá nguy hiểm nhưng ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ, tâm lý và cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. Bệnh viêm da dầu nếu không điều trị đúng cách và kịp thời có thể gây ra biến chứng đỏ da toàn thân. 

Đỏ da toàn thân là tình trạng da đỏ, bong vảy chiếm 90% diện tích cơ thể. Bệnh bắt đầu với những mảng đỏ, sưng phù, lan rộng nhanh chóng, cho đến khi toàn bộ da bị tổn thương. Người bệnh có thể bị nhiễm khuẩn thứ phát do vi khuẩn mủ và khiến bệnh nặng hơn. Khi đó, sẽ xuất hiện các dấu hiệu cơ năng như: ngứa, rét run, sốt, làm bệnh nhân khó chịu, xuất hiện nhiều mụn nước và mụn mủ toàn thân. Người bệnh có nguy cơ gầy sút, suy nhược, mất nước, hạ huyết áp, nhiễm trùng huyết.

Người bệnh có thể được chẩn đoán bệnh viêm da dầu theo các cách sau:

- Đánh giá lâm sàng: Chẩn đoán viêm da dầu được thực hiện bằng việc khám sức khỏe, kiểm tra tiền sử bệnh và tiền sử điều trị và phân biệt với các bệnh viêm da khác như: 

• Viêm da cơ địa ở da đầu: bệnh có các triệu chứng vảy mịn, trắng, khô hơn là vảy nhờn màu vàng nhạt của bệnh viêm da tiết bã.
• Bệnh vẩy nến da đầu: Các mảng ban đỏ và có vảy có ranh giới rõ ràng.
• Trứng cá đỏ: Đối với trứng cá đỏ ở mặt, người bệnh xuất hiện ban đỏ, sẩn và nốt sẩn nhưng không có vảy (tuy nhiên, bệnh nhân có thể bị cả viêm da tiết bã và trứng cá đỏ).

- Sinh thiết da: Các bác sĩ sẽ lấy mẫu da của người bệnh để nghiên cứu, kiểm tra và xét nghiệm để xác định đúng nguyên nhân và bệnh lý mắc phải

Viêm da dầu là bệnh viêm da mãn tính và không có tính lây nhiễm nhưng dai dẳng, ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống người bệnh. Nên điều trị bệnh viêm da tiết bã thường được cho là khá khó khăn và không thể tự khỏi. Các biện pháp điều trị hiện nay hướng tới phòng ngừa và kiểm soát, giải quyết cơ bản các triệu chứng nhằm hạn chế tình trạng tái phát bệnh.

Việc điều trị viêm da tiết bã phụ thuộc nhiều vào tình trạng sức khỏe, sức đề kháng, cơ địa và cách chăm sóc, theo dõi bệnh của mỗi người. Do vậy, người bệnh cần đi khám để được bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Tuy nhiên, nguyên tắc điều trị chung và chăm sóc bệnh là:

• Chống nấm
• Bạt sừng, làm sạch da
• Ức chế bài tiết bã nhờn, cấp đủ ẩm cho da
• Tăng cường miễn dịch cho làn da

Viêm da dầu là bệnh viêm da mãn tính, rất khó điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, người bệnh tìm được phương pháp điều trị phù hợp và xây dựng lối sống tốt có thể duy trì hiệu quả trị liệu trong thời gian dài. Dựa theo mức độ, tình trạng và vị trí của bệnh mà có các cách điều trị khác nhau.

Chữa viêm da dầu tại nhà

Đối với tình trạng viêm da dầu thể nhẹ, tổn thương không lan rộng, người bệnh có thể thực hiện một số cách đơn giản tại nhà được dân gian lưu truyền dưới đây. Các biện pháp này chỉ giúp giảm các triệu chứng ngứa ngáy, tróc vảy, giảm viêm tạm thời, bệnh vẫn có thể tái phát ngay sau đó hoặc dễ bị bội nhiễm da nếu sử dụng không đúng cách.

• Sử dụng nha đam (lô hội): Nha đam có đặc tính chống viêm và có các chất có hiệu quả trong điều trị viêm da tiết bã và giúp ngăn chặn sự bùng phát, giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Cách thực hiện như sau: ngâm nha đam trong 15 phút, sau đó lọc lấy phần gel trong trộn cùng một ít muối sạch rồi chà nhẹ lên vùng da tổn thương. Nên thực hiện 1 lần/ngày.

• Chữa viêm da dầu tại nhà bằng đậu đen: đậu đen chứa nhiều chất xơ, chất chống oxy hóa giúp tẩy tế bào chết, điều trị tổn thương trên da, làm lành và giảm các triệu chứng khó chịu của da. Người bệnh có thể uống nước đậu đen trong 2-3 tháng để giảm các triệu chứng khó chịu bằng cách rang sơ đậu đen trên chảo nóng, sau đó đun sôi với nước và hạ lửa nhỏ liu riu 10-15 phút là được.
• Giấm táo chữa viêm da dầu: Giấm táo có công dụng hiệu quả trong việc ức chế các vi khuẩn trên da, nới lỏng tróc vảy, chống viêm nhiễm, ngăn ngừa viêm da tiết bã bùng phát nhờ các axit acetic và một số thành phần chống gốc tự do có trong đó. Pha giấm táo với nước ấm tỉ lệ 1:1 rồi thoa lên vùng da bị ảnh hưởng khoảng 5-10 phút, sau đó rửa sạch lại bằng nước sạch để cải thiện tình trạng bệnh.

Ngoài ra, trước khi gội đầu bằng dầu gội, người bệnh có thể bôi một ít dầu dừa, dầu olive hoặc các loại tinh dầu khác để làm mềm lớp vảy trên da đầu. Điều này khiến chúng dễ bị bong tróc và loại bỏ hơn. 

Trị viêm da tiết bã theo tây y

Ưu điểm của các phương pháp này là hiệu quả nhanh chóng trong việc giải quyết các triệu chứng nhưng các loại thuốc sử dụng cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ và thường không mang hiệu quả bền vững do nấm rất dễ kháng thuốc.

Các loại thuốc thường được sử dụng như:

• Thuốc trị viêm da tiết bã ở đầu: Dầu gội trị viêm da tiết bã ở đầu có chứa selenium hoặc hoạt chất thuộc nhóm imidazol thường được sử dụng để chống nấm Malassezia với liều lượng 2 lần/ tuần.
• Thuốc trị viêm da tiết bã ở mặt: Mặt là vùng da mỏng, nhạy cảm nên việc sử dụng thuốc bôi cũng cần thận trọng. Các sản phẩm được sử dụng trên da mặt có hàm lượng ZnP 2% và dùng thuốc chống nấm thuộc nhóm imidazol. Viêm da tiết bã ở vùng râu và lông mày được điều trị tương tự như viêm da tiết bã ở da đầu. Tuy nhiên, các vùng này dễ bị tác dụng phụ của thuốc bôi chứa corticosteroid, do đó loại thuốc có chứa chất này không được khuyến cáo.

• Trị viêm da tiết bã thân mình (lưng, ngực): người bệnh nên sử dụng các xà phòng chống nấm như: chlorhexidine, trichocarbanid,...  và thuốc chống nấm.

Chỉ dùng các loại thuốc chống nấm là không đủ, người bệnh thường được kết hợp sử dụng với: isotretinoin có tác dụng làm hạn chế bài tiết bã nhờn, thuốc mỡ chứa salicylic axit để chữa bạt sừng nếu có vảy dày hoặc thuốc trị nấm ketoconazol dạng đường uống nếu tổn thương lan tỏa. 

Trị viêm da tiết bã tận gốc bằng đông y

Theo quan điểm của Đông y, viêm da dầu thuộc chứng bạch tiên phong (viêm bã nhờn). Nguyên nhân gây bệnh là do thấp nhiệt và phong hàn gây ứ trệ trong cơ thể khiến khí huyết bất thông, gây uất kết tà độc trong cơ thể làm bùng phát các triệu chứng viêm đỏ da, khô ngứa da.

Các bài thuốc đông y nói chung và bài thuốc chữa viêm da nói riêng đều tuân theo nguyên tắc trị bệnh từ gốc tới ngọn. Không chỉ tập trung trị căn nguyên gây bệnh, tức loại bỏ tà độc bằng cách khu phong, thanh nhiệt lương huyết mà còn tập trung bồi bổ khí huyết, tăng cường chức năng gan, thận và nuôi dưỡng làn da. Vì vậy mà đẩy lùi được tình trạng viêm đỏ, khô ngứa, cải thiện miễn dịch da và nâng cao đề kháng toàn diện.

Một số bài thuốc trị viêm da dầu hiệu quả như:

Bài thuốc trị viêm da tiết bã thể thấp nhiệt

Người bị viêm da tiết bã thể thấp nhiệt có các biểu hiện như: xuất hiện các mảng ban đỏ, viêm tấy, có vảy màu vàng, dính hoặc rỉ nước, hơi ngứa kèm theo các dấu hiệu như ngực sườn đầy tức, bụng trướng, ăn không ngon miệng, miệng đắng, tiểu tiện vàng, rêu lưỡi dày, vàng nhớt; mạch đập trơn và nhanh (hoạt sác).

Phương pháp chủ trị của bài thuốc này là thanh nhiệt giải độc, hóa thấp sơ phong. Bài thuốc cần đầy đủ các nguyên liệu như: Nhân trần 15g, đại hoàng 6g, chi tử 12g, kim ngân hoa 12g, bồ công anh 15g, cúc hoa 10g, thuyền y 6g, bạc hà 6g, khổ sâm 6g, cam thảo 6g.

Cách thực hiện: sắc các nguyên liệu trên và uống mỗi ngày 1 thang, uống liền trong vòng 10 ngày, sau đó nghỉ 5 ngày và tiếp tục uống trong 10 ngày tiếp theo. Thực hiện như thế cho đến khi khỏi bệnh.

Bài thuốc trị viêm da tiết bã thể huyết hư

Người bị viêm da dầu thể huyết hư có các biểu hiện như: vùng da bị tổn thương dày cộm, đóng vảy màu trắng, dễ bong, lông tóc khô, ngứa nhiều kèm rụng tóc da nhợt nhạt, hay bồn chồn lo sợ vô cớ, đêm ngủ không yên giấc, khi ngủ hay ra mồ hôi trộm, miệng khô khát, đại tiện táo, chất lưỡi đỏ ít rêu, mạch nhỏ nhanh (tế sác).

Phương pháp chủ trị là dưỡng huyết trừ phong, nhuận táo nhờ sự điều phối của bảng thành phần các thảo dược: Đương quy 15g, xuyên khung 6g, bạch thược 12g, sinh địa 15g, phòng phong 10g, bạch tật lê 15g, hà thủ ô 12g, khổ sâm 6g, thương truật 10g, đan bì 10g, cam thảo 6g.

Cách thực hiện: Người bệnh sắc thuốc và uống mỗi ngày 1 thang, liên tục trong vòng 10 ngày; sau đó nghỉ 5 ngày và tiếp tục uống trong 10 ngày. Thực hiện như thế cho đến khi khỏi bệnh.

Nhất Nam An Bì Thang trị hiệu quả mọi thể viêm da dầu

Nhất Nam An Bì Thang là bài thuốc được phát triển từ giải pháp trị viêm da cho vua Gia Long của Thái Y Viện triều Nguyễn. Bài thuốc được đơn vị chuyên khoa trực thuộc Nhất Nam Y Viện là Trung tâm da liễu đông y Việt Nam nghiên cứu và phát triển.

Kế thừa nguyên tắc nội ẩm ngoại đồ (trong uống - ngoài bôi) Thái y viện từng ứng dụng cho vua Gia Long, các chuyên gia đã hoàn thiện liệu trình Nhất Nam An Bì Thang đặc trị viêm da dầu gồm 3 bài thuốc: Uống - Bôi - Ngâm rửa. Với liệu trình điều trị toàn diện cả trong lẫn ngoài, người bệnh được loại bỏ các triệu chứng nhanh chóng, ngăn ngừa biến chứng viêm lan rộng. Cơ thể được điều dưỡng từ sâu bên trong, hệ miễn dịch tự nhiên được nâng cao giúp tăng cường hàng rào bảo vệ da.

• Thuốc uống: Bài thuốc uống có công dụng thanh nhiệt giải độc, khu phong trừ thấp nhằm đảo thải độc tố tích tụ. Đồng thời bồi bổ tạng ohur, tăng cường sức đề kháng nhờ thành phần thảo dược tự nhiên như: sài đất, bồ công anh, kim ngân cành, tơ hồng xanh, nhân trần, ké đầu ngựa,...
• Thuốc bôi: Với chiết suất từ tinh chất thảo dược: hoàng bá nam, hoàng liên hoàng cầm, hoàng kỳ, chi tử, kinh giới,... thuốc bôi giúp tiêu trừ tà độc dưới da, tiêu viêm giảm đỏ rát, trừ ngứa ngáy. Bên cạnh đó, thuốc còn giúp chống nhiễm trùng, ngừa viêm nhiễm lan rộng, cấp ẩm, làm lành và nuôi dưỡng da, tăng cường hàng rào bảo vệ da, phòng ngừa các biến chứng.
• Thuốc ngâm rửa: Bài thuốc ngâm rửa được áp dụng nhằm loại bỏ các tế bào da chết, khô ráp và sần sùi; sát khuẩn và làm sạch da. Đồng thời ngăn ngừa biến chứng viêm lan rộng, chống bội nhiễm da và hỗ trợ tinh chất thuốc bôi được hấp thụ dễ dàng, tăng hiệu quả bảo vệ, nuôi dưỡng và tái tạo da.

Nhờ hiệu quả điều trị toàn diện từ gốc đến ngọn và lâu bền, Nhất Nam An Bì Thang nhận được sự đánh giá cao từ hàng ngàn người bệnh và được VTV2 khuyên dùng.

Bên cạnh việc tuân thủ, thực hiện đúng phác đồ điều trị và chỉ dẫn của bác sĩ, người bệnh cũng cần lưu ý một số điều sau để hiệu quả điều trị đạt kết quả tốt nhất.

• Thông báo chính xác và đầy đủ các bệnh lý đang gặp phải và tiền sử điều trị cho bác sĩ
• Luôn giữ cho da sạch sẽ: xả sạch xà phòng trên cơ thể và da đầu, không nên sử dụng các loại xà phòng có tính tẩy mạnh khiến da bị khô và tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng
• Không sử dụng các loại keo, gôm xịt tóc trong quá trình điều trị 
• Nên mặc quần áo thoáng mát làm từ vải thun cotton mịn giúp lưu thông khí quanh da và hạn chế các triệu chứng bệnh
•  Luôn giữ tinh thần thoải mái, vì căng thẳng, stress cũng có thể khiến bệnh viêm da dầu thêm trầm trọng
• Nên dưỡng ẩm và chăm sóc da thường xuyên 
• Nên ra ngoài thường xuyên vì ánh nắng mặt trời có khả năng chữa lành các triệu chứng viêm da dầu

Có biện pháp chủ động phòng ngừa bệnh viêm da tiết bã là điều cần thiết để tránh gặp phải các triệu chứng khó chịu. Dưới đây là một số lời khuyên để mọi người có thể vừa nâng cao sức khỏe, vừa phòng tránh bệnh từ xa.

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hợp lý: bổ sung nhiều trái cây, nước ép hoa quả để tăng sức đề kháng; hạn chế sử dụng bia rượu, chất kích thích
• Luôn giữ vệ sinh cơ thể sạch sẽ và dọn dẹp vệ sinh xung quanh để tránh tiếp xúc với các loại nấm, vi sinh vật.
• Để phòng tránh bệnh viêm da dầu ở đầu, người bị gàu nhiều không nên sử dụng các chế phẩm có chứa cồn, hair tonic
• Sử dụng các loại hóa mỹ phẩm an toàn, thích hợp, tránh gây kích ứng da: dầu gội, sữa tắm,... đồng thời luôn giữ ẩm da, nhất là khi thời tiết hanh khô
• Tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe và sức đề kháng