Phơi nhiễm là gì và cách xử lý khi gặp phải trong cuộc sống

Nhắc đến phơi nhiễm chúng ta thường nghĩ ngay tới căn bệnh HIV, viêm gan B, viêm gan C. Khi gặp phải tình trạng này rất có thể bạn sẽ bị lây nhiễm một trong những bệnh nêu trên nếu không được xử lý đúng cách và kịp thời. Bài viết ngay sau đây sẽ chia sẻ những kiến thức hữu ích về vấn đề: Phơi nhiễm là gì và cách xử lý khi gặp phải.

Phơi nhiễm là gì? Có nguy hiểm không?

Phơi nhiễm là gì? Đó là một thuật ngữ thuộc lĩnh vực Y học, được dùng để chỉ sự tiếp xúc giữa niêm mạc hay vùng da tổn thương của người không bị bệnh (HIV, viêm gan B, viêm gan C) với máu, mô hoặc dịch cơ thể của người mắc các bệnh này. Khi gặp tình huống này, bạn có nguy cơ cao lây nhiễm các bệnh lý kể trên.

Tuy nhiên cũng cần xác định rõ trường hợp nào mới được gọi là phơi nhiễm có nguy cơ lây nhiễm viêm ban B, viêm gan C hay HIV. Cụ thể:

• Khi bạn thực hiện lấy máu xét nghiệm hoặc tiêm truyền cho người bị bệnh và bị kim đâm vào.
• Dao mổ, các dụng cụ y tế để phẫu thuật hay lấy máu cho người bệnh khiến bạn bị thương và chảy máu.
• Các ống thủy tinh nhỏ đựng máu của bệnh nhân bị vỡ và đâm vào da gây xước da.
• Máu hoặc dịch của người bị nhiễm bệnh HIV, viêm gan B, viêm gan C văng ra và bám vào niêm mạc như mắt, mũi, họng hay các vùng da bị tổn thương.
• Bị người khác tấn công bằng bơm kim tiêm đã qua sử dụng và có chứa virus viêm gan B, viêm gan C và HIV gây ra vết thương.
• Quan hệ tình dục mà không sử dụng bao cao su với người bị nhiễm HIV, viêm gan B, viêm gan C.

Như vậy, nếu máu và dịch cơ thể của người bị bệnh bắn vào khu vực da lành, không bị trầy xước hoặc vết thương hở thì bạn thuộc nhóm không có nguy cơ lây bệnh.

Vậy phơi nhiễm có nguy hiểm không? Có thể khẳng định rằng vô cùng nguy hiểm. Bởi nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách thì nguy cơ bạn mắc HIV, viêm gan B và cả viêm gan C là vô cùng lớn. Đặc biệt với HIV, đây là căn bệnh thế kỷ khiến hàng triệu người chết mỗi năm mà chưa có thuốc đặc trị.

Tuy nhiên, bạn cần biết trên thực tế không phải trường hợp nào bị phơi nhiễm cũng có thể lây bệnh. Điều này sẽ phụ thuộc nhiều vào việc xử lý vết thương và điều trị tốt hay không.

Cách xử lý và chữa trị khi bị phơi nhiễm là gì?

Cách xử lý và chữa trị sẽ tùy thuộc vào từng loại phơi nhiễm là gì và phương tiện gây nên tình trạng này. Cụ thể các thông tin như sau:

Cách xử lý phơi nhiễm

Cách xử lý phơi nhiễm đóng vai trò quan trọng quyết định tới 50% việc bạn có bị lây bệnh hay không. Sau đây là một số bước sơ cứu đơn giản mà hiệu quả mà bạn có thể tham khảo:

• Trường hợp phương tiện phơi nhiễm là kim tiêm hay vật sắc nhọn: Hãy rửa ngay vị trí bị tổn với nước sạch và xà phòng diệt khuẩn. Chú ý không nặn bóp vết thương để loại bỏ máu mà hãy để chúng tự chảy ra ngoài.
• Trường hợp bị bắn máu hoặc dịch lên vùng da bị tổn thương: Rửa sạch vết thương bằng nước và xà phòng. Chú ý, không sử dụng thuốc khử khuẩn trên da đồng thời không cọ hoặc chà khu vực bị tổn thương.
• Trường hợp bắn máu hoặc dịch lên niêm mạc mắt: Rửa mắt dưới vòi nước chảy nhẹ hoặc nước muối Nacl 0,9% vô khuẩn trong ít nhất 5 phút khi mở mắt và lộn nhẹ mi mắt. Chú ý không dùng tay dụi mắt.
• Trường hợp bắn máu/ dịch cơ thể vào miệng: Nhổ khạc ngay máu/dịch cơ thể ra bên ngoài và súc miệng sạch bằng nước muối sinh lý. Chú ý, tuyệt đối không đánh răng và sử dụng thuốc khử khuẩn.
• Trường hợp bắn máu/ dịch cơ thể bắn vào mũi: Xì mũi và rửa sạch mũi bằng nước muối sinh lý Nacl 0,9%. Chú ý không dùng thuốc khử khuẩn.
• Trường hợp bị bắn máu/ dịch cơ thể lên vùng da lành, không có vết thương: Rửa khu vực bị ảnh hưởng ngay dưới vòng nước chảy cùng xà phòng. Chú ý không chà sát, kỳ cọ mạnh khi rửa.

Các chuyên gia, bác sĩ cũng đã nghiên cứu và đưa ra các đánh giá nguy cơ phơi nhiễm ở mức cao và thấp. Cụ thể:

Nguy cơ phơi nhiễm HIV, viêm gan B, C cao:

• Da bị tổn thương sâu, gây chảy máu nhiều.
• Máu hay dịch của người nhiễm HIV, viêm gan B, viêm gan C bắn vào vùng vết thương hở.

Nguy cơ phơi nhiễm thấp:

• Tổn thương trên bề mặt da do xây xát khá nông và không bị chảy máu hoặc có nhưng rất ít.
• Máu và dịch cơ thể văng vào niêm mạc da không bị viêm loét, tổn thương.
• Không có nguy cơ phơi nhiễm: Máu và dịch cơ thể bắn vào niêm mạc da lành, không có vết thương.

Cách điều trị phơi nhiễm hiệu quả

Cách điều trị phơi nhiễm HIV, viêm gan B hay viêm gan C đóng vai trò vô cùng quan trọng quyết định nhiều tới việc bạn có bị lây bệnh hay không.

Điều trị phơi nhiễm HIV

Hiện nay chưa có thuốc phơi nhiễm HIV mà chỉ có thuốc giúp thuyên giảm triệu chứng, kéo dài tuổi thọ của người bệnh. Trong trường hợp không có nguy cơ lây nhiễm thì có thể không cần điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV. Ngược lại nếu có nguy cơ cả cao lẫn thấp thì nên áp dụng phương pháp chữa trị kịp thời bằng ARV.

Nên bắt đầu điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV bằng ARV sớm nhất có thể. Tốt nhất là sau 2 đến 6 tiếng và muộn nhất là sau 72 tiếng. Trong trường hợp không thể phòng ngừa được nhiễm HIV, thì việc điều trị phơi nhiễm sớm cũng có thể giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh.

Đồng thời sẽ giúp làm chậm sự xuất hiện của AIDS. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là sau khoảng thời gian dài hơn thì việc điều trị sẽ không mang lại hiệu quả.

Thông thường điều trị dự phòng phơi nhiễm bằng ARV sau phơi nhiễm sẽ kéo dài ít nhất 4 tuần. Trong quá trình điều trị phơi nhiễm HIV, người bệnh cần tuân thủ thực hiện các biện pháp dự phòng lây nhiễm sang cho người khác.

Phác đồ điều trị cơ bản sẽ áp dụng với người có nguy cơ lây nhiễm thấp. Phác đồ mở rộng được dùng cho cá phơi nhiễm HIV có nguy cơ cao.

Trong thời gian này, bác sĩ cần thực hiện một số kiểm tra, xét nghiệm để biết thuốc ARV có gây tác dụng phụ hay không. Cụ thể:

• Xét nghiệm máu.
• Đo chỉ số men gan ALT/SGPT vào thời điểm bắt đầu điều trị và sau 14 ngày điều trị.
• Xét nghiệm lượng đường huyết.

Đặc biệt, người bệnh sẽ phải xét nghiệm HIV sau các mốc thời gian 1, 3 và 6 tháng tháng kể từ khi bị phơi nhiễm. Sau 6 tháng nếu kết quả âm tính, người bị phơi nhiễm được loại bỏ khả năng bị lây nhiễm HIV.

Hiện nay, chỉ có các đối tượng công an, bác sĩ đang làm nhiệm vụ chuyên môn mà bị phơi nhiễm HIV mới được điều trị dự phòng miễn phí. Trường hợp tự phơi nhiễm trong cộng đồng sẽ không được áp dụng chế độ này. Tuy nhiên, họ cũng có thể khám bác sĩ và tự mua thuốc điều trị.

Điều trị phơi nhiễm viêm gan B, viêm gan C

Với phơi nhiễm viêm gan B, tiêm Globulin là biện pháp tốt nhất để phòng ngừa lây nhiễm. Đây là một loại huyết thanh miễn dịch điều trị ngay trong trường hợp:

• Bị phơi nhiễm do máu hoặc dịch của người bệnh bắn vào mắt, miệng, mũi hay vùng da bị tổn thương.
• Trẻ sơ sinh được sinh bởi mẹ bị bệnh viêm gan B.
• Nhân viên y tế bị dính máu của người viêm gan B khi làm nhiệm vụ.
• Sau khi quan hệ tình dục với người bị viêm gan B.

Tiêm Globulin miễn dịch đặc hiệu viêm gan B nếu thực hiện trong 7 ngày sau phơi nhiễm qua đường máu hoặc từ mẹ sang con và 14 ngày qua đường tình dục hoàn toàn không hiệu quả.

Với viêm gan C, hiện chưa có thuốc tiêm chủng đối với loại bệnh này. Tuy nhiên việc dùng thuốc kháng virus và Immunoglobulin IG để điều trị dự phòng phơi nhiễm không được các bác sĩ.

Các nghiên cứu y học cho thấy trị liệu phơi nhiễm viêm gan C sớm bằng peginterferon ít nhiều có liên quan đến việc người bệnh nhanh khỏi hơn. Các liệu pháp kháng virus có thể áp dụng muộn nhất sau 12 tuần, thậm chí là 24 tuần từ ngày phơi nhiễm.

Trong đó việc sử dụng peginterferon đơn liệu pháp trong 12 đến 24 tuần đạt tỉ lệ đáp ứng siêu vi lâu dài trên 80%. Tuy nhiên bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt liệu pháp điều trị của bác sĩ.

Biện pháp phòng tránh phơi nhiễm hiệu quả

Bên cạnh các cách điều trị phơi nhiễm, bạn cũng nên trang bị cho mình những kiến thức để phòng tránh tình trạng này hiệu quả. Cụ thể:

• Hết sức chú ý trong quá trình sử dụng ống tiêm, kim tiêm.
• Không dùng chung ống tiêm, kim tiêm, nước uống hoặc các dụng cụ y tế với người khác khi chưa được sát trùng. Thực hiện nguyên tắc an toàn: 1 người – 1 kim tiêm mới/1 bơm tiêm mới.
• Không tái sử dụng kim tiêm, ống truyền.
• Vứt bỏ, xử lý các thiết bị y tế đúng quy cách, đảm bảo an toàn cho bản thân và người khác. Tốt nhất hãy cho các dụng cụ vào hộp và phân loại rác cẩn thận.
• Tuyệt đối không dùng chung các vật dụng vệ sinh cá nhân dễ dính máu, nước bọt như dao cạo râu hay bàn chải đánh răng.
• Nếu là nhân viên y tế hãy tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa về bệnh lây qua đường máu và dịch tễ. Tốt nhất nên đeo găng tay, mặc đồ bảo hộ khi cần thiết.
• Dùng bao cao su có chất lượng tốt khi quan hệ tình dục. Loại BCS sử dụng cũng cần mua tại cơ sở uy tín, tránh trường hợp bị hư hỏng hay lỗi kỹ thuật.
• Lựa chọn cơ sở xỏ khuyên, xăm mình hay châm cứu uy tín, sạch sẽ, đảm bảo vệ sinh.
• Tiêm vắc xin ngừa viêm gan B cho cả trẻ em và người lớn. Với trẻ sơ sinh, bên cạnh tiêm vắc xin thông thường thì bé cần được tiêm thêm 1 mũi huyết thanh kháng viêm ngay sau 12 đến 24 giờ đầu sau sinh.
• Tuân thủ các quy tắc tiệt khuẩn khi thực hiện các thủ thuật y tế có xâm nhập.

Bài viết vừa rồi đã chia sẻ kiến thức bổ ích liên quan đến vấn đề: Phơi nhiễm là gì và cách xử lý khi gặp phải. Tuy nhiên để biết chi tiết hơn về những thông tin này, bạn có thể liên hệ với các chuyên gia để được tư vấn.