Axit dạ dày là gì? Những vấn đề thường gặp và cách cân bằng
Theo dõi Nhất Nam Y Viện trên
Axit dạ dày là một cụm từ thường hay được nhắc đến khi nói về bệnh lý đường tiêu hóa. Hiểu đúng về axit trong dạ dày và công dụng, những vấn đề thường xảy ra với nó sẽ giúp bạn cân bằng chúng để bảo vệ sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin rõ ràng về thành phần này.
Axit (acid) dạ dày là gì? Các giai đoạn
Axit dạ dày là thành phần rất quan trọng trong hệ tiêu hóa, hình thành trong dạ dày. Về vai trò, nó được xem là chất dịch tiêu hóa, cấu tạo nên dịch vị. Chúng được tiết ra từ niêm mạc dạ dày trong quá trình tế bào Oxyntic hình thành Clohydric.
Axit dạ dày có tên khoa học là Axit Clohydric, đôi khi cũng được ghi là acid dạ dày. Ở trạng thái cân bằng, nồng độ chất này thường là 0,0001 đến 0,001 mol/l. Nếu chỉ số này cao hoặc thấp hơn thì sức khỏe sẽ bị tác động xấu. Cụ thể:
- Khi đó cơ quan nội tạng trong cơ thể, đặc biệt là dạ dày có rất dễ bị bào mòn.
- Thiếu axit dạ dày (pH > 4.5) làm người bệnh thường hay bị đầy bụng, chướng bụng. Đồng thời vi khuẩn tăng sinh dễ dẫn đến ung thư.
- Dư axit dạ dày (pH<3.5) lâu ngày mà không được chữa trị sẽ gây viêm loét, thủng dạ dày, trào ngược… Người bệnh bị ợ hơi hoặc chua, có biểu hiện đắng miệng.
Các giai đoạn tiết axit trong dạ dày:
Bao tử tiết ra chất này theo 3 giai đoạn tương ứng với mục đích của quá trình tiêu hóa thức ăn.
- Giai đoạn 1 (cephalic): Từ trung tâm não bộ, các dây thần kinh phế vị cảm nhận được mùi và vị của đồ ăn đang đi vào dạ dày. Chúng sẽ được kích thích truyền đi thông tin về hệ thần kinh trung ương. Lúc này Não bộ chỉ đạo hoạt động tiết axit, có khoảng 30% chất này được sản sinh và sẵn sàng để tiêu hóa.
- Giai đoạn 2 (dạ dày): Axit liên tục được tiết ra lên đến 60% do sự sản sinh của dịch vị trong quá trình co bóp của dạ dày để làm nhỏ thức ăn.
- Giai đoạn (ở ruột): Khi hầu hết thức ăn đã được co bóp và chuyển xuống ruột, tại đây khoảng 10% axit cũng được tiết ra.
Như vậy trong suốt quá trình tiêu hóa thức ăn, sự góp mặt của axit Clohiđric là rất quan trọng, Trong đó, lượng tiết ra phải vừa đủ thì dịch vị mới ở trạng thái cân bằng. Cụ thể vai trò của axit trong dạ dày là gì?
Vai trò của axit trong hệ tiêu hóa
Đối với hệ tiêu hóa, axit giúp chuyển hóa thức ăn tại dạ dày và ruột. Cụ thể sau khi được tiết ra, chúng sẽ cùng với các enzym tiêu hóa tham gia vào việc co bóp và nghiền nát thức ăn tại dạ dày. Những chất này sẽ góp phần đẩy nhanh quá trình tiêu hóa và bảo vệ chức năng dạ dày.
Tăng sinh Pepsin
Ngoài ra, đây cũng là chất xúc tác hỗ trợ cho quá trình chuyển hóa thức ăn, tạo dinh dưỡng nuôi cơ thể. Cụ thể axit trong bao tử kích thích sự hình thành và làm tăng hoạt tính của Pepsin. Đây là chức năng quan trọng, bởi lẽ sự sản sinh Pepsin được gia tăng khi axit dạ dày thực hiện:
- Hoạt hóa Pepsinogen
- Tạo môi trường pH lý tưởng cho Pepsin hoạt động.
phá vỡ mô liên kết quanh khối cơ để giải phóng Pepsin và phân giải protid. - Nhờ axit tác động, Pepsin được sản sinh nhiều hơn. Từ đó chúng cắt chuối protein, phá vỡ liên kết trong thức ăn, giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất.
Hỗ trợ tiêu hóa
Axit có trong dạ dày sẽ giúp trung hòa các loại muối khó tan đi vào cơ thể. Đồng thời đóng vai trò là chất xúc tác trong các phản ứng thủy phân. Nhờ đó giúp cho các chất như tinh bột, đạm và đường được chuyển hóa thành đơn chất. Từ đó cơ thể mới có khả năng hấp thu tối đa.
Sát khuẩn đường ruột
Nhiều người thắc mắc axit trong dạ dày mạnh cỡ nào bởi lẽ nó có khả năng sát khuẩn. Nhờ khả năng này mà những vi khuẩn hại từ thức ăn bị mất khả năng tồn tại và tấn công dạ dày.
Cho nên 1 người bị thiếu axit trong dạ dày hoặc dư đều có khả năng phải đối mặt với bệnh lý dạ dày. Đó là do cơ thể khó chống lại khuẩn HP – một tác nhân chính làm gia tăng viêm loét, xuất huyết, làm đau dạ dày.
Vấn đề dư/thiếu axit
Dư axit dạ dày là gì – đó là tình trạng nồng độ axit lớn hơn 0,001 mol/l. Tình trạng này xảy ra phổ biến hơn là thiếu axit. Lý do nào gây nên?
Nguyên nhân dư axit
Tình trạng dư axit không chỉ có 1 yếu tố tác động. Trên thực tế có nhiều nguyên do khiến bạn bị dư axit dạ dày mà không hay biết.
- Dùng nhiều chất kích thích: Tại một số nghiên cứu, các nhà khoa học cho biết chất kích thích như bia, rượu có thể làm cho niêm mạc dạ dày bị mòn dần. Đồng thời khiến dịch vị tiết nhiều hơn, tình trạng đau dạ dày vì thế cũng trở nên dai dẳng, khó chữa.
- Ăn cay nóng: Thức ăn tẩm ướp quá nhiều gia vị cay sẽ kích thích sự tiết dịch vị nhiều hơn mức cho phép.
- Đồ ăn nhanh: Thực phẩm chiên qua dầu hoặc chế biến sẵn và đóng hộp cũng ảnh hưởng làm dư axit.
Bên cạnh đó, những nỗi lo thường xuyên trong cuộc sống khiến bạn căng thẳng, mệt mỏi cũng làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Nó tạo áp lực lên dạ dày và tăng sinh axit dư.
Thói quen xấu như ngủ quá muộn và thiếu giấc, bỏ qua bữa ăn làm cho dạ dày co bóp nhiều mà không có thực phẩm để tiêu hóa. Điều này cũng gây hại cho bao tử.
Ngoài ra cũng còn nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến sức khỏe và làm gia tăng tình trạng dư axit. Chẳng hạn như nhịn đói, không ăn sáng, sử dụng nhiều đồ chua, món tạo axit…
Biểu hiện dư axit dạ dày thường thấy và tác hại
Khi bị dư axit trong dạ dày, nhiều biểu hiện sẽ lộ rõ để cảnh báo với bạn. Đó là:
- Có hiện tượng đầy hơi, sôi hoặc tức ở bụng: Thường xuất hiện 1 tiếng sau ăn. Lý do là vì axit dạ dày bị thiếu nên thức ăn khó tiêu hóa và ứ đọng trong bao tử rồi lên men.
- Ợ chua: Thường cảm thấy có vị chua trong miệng kéo dài không dứt, kèm theo đó là các cơn ợ chua. Đó là do thức ăn lên men mà không được tiêu hóa nên bị đẩy hơi lên. Trong cơn ợ này có thể kèm lẫn một số chất khiến bạn khó chịu.
- Hôi miệng: Do những vi khuẩn tăng sinh trong dạ dày nên khiến hơi thở của bạn bị hôi.
- Trào ngược: Hơi tích tụ trong dạ dày lâu ngày sẽ gây áp lực lên cơ vòng. Vì vậy, ngay cả khi không nhận thấy sự có mặt của thức ăn, bạn cũng dễ bị trào ngược.
- Thèm ăn: Bạn có cảm giác đói nhanh ngay sau khi ăn do chức năng dạ dày suy giảm. Việc chuyển hóa và hấp thu dưỡng chất kém đi nên người bệnh thèm ăn và cơ thể tiết dịch vị.
Ngoài ra người bệnh còn có thể bị đi tiểu thấy nước màu sẫm và đục hơn ngày thường, tiêu chảy hoặc phân đen cứng. Khó tập trung làm việc do căng thẳng ở não bộ. Hay bị gãy móng tay.
LIÊN HỆ NGAY CHUYÊN GIA SẴN SÀNG GIẢI ĐÁP
Thầy thuốc Ưu tú, BSCKII. Lê Phương
- Bác sĩ YHCT CKII
- Nguyên Phó Giám Đốc Bệnh viện YHCT Hà Đông
- Hơn 40 năm kinh nghiệm trong khám chữa bệnh bằng YHCT 
Triệu chứng thiếu axit dạ dày và tác hại
Lượng axit được tiết ra trong dạ dày thấp hơn bình thường cũng không phải là tốt. Nó dễ gây biến chứng như:
- Chướng bụng, cảm thấy bị đắng miệng, đầy hơi…
- Đồng thời làm tăng sinh khuẩn hại, từ đó gây nên các bệnh rối loạn đường tiêu hóa hoặc viêm loét, xuất huyết và ung thư.
- Khi bị hiện tượng này, quan sát trên da bạn có thể thấy những vết mẩn đỏ kèm theo ngứa.
- Ngoài ra người bệnh còn bị viêm gan, tăng nguy cơ tiểu đường và hen suyễn.
Đây là những biểu hiện bệnh mang tính nguy hiểm. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị thì rất dễ dẫn đến rủi ro to lớn. Cho nên cần có biện pháp cân bằng nồng độ axit trong dạ dày tốt nhất.
Cách cân bằng axit dạ dày dễ mà hiệu quả
Nồng độ axit mất cân bằng hoặc tăng giảm liên tục khiến bạn phải đối mặt với nhiều tác hại. Do đó bạn cần biết cách điều chỉnh, chữa trị khi bị dưa hoặc thiếu hụt chất này.
Sử dụng thuốc Tây
Có những loại tân dược đem lại hiệu quả giảm tiết axit hoặc trung hòa axit trong dạ dày. Đồng thời nâng nồng độ pH lên mức 4 để tạo điều kiện thuận lợi cho niêm mạc được làm lành và tái tạo. Có thể kể đến một số thuốc thường được kê hoặc tư vấn dùng như:
- Ranitidine (Zantac): Thuốc này thuộc nhóm không cần kê đơn, nằm trong loại dược phẩm kháng thụ thể H2.
- Nizatidine: Cũng thuộc nhóm kháng thụ thể H2, Nizatidine được sử dụng theo liều lượng mà bác sĩ chỉ định.
- Thuốc Pantoprazole: Dược phẩm này thuộc nhóm ức chế proton (PPI). Nó giúp cho môi trường bên trong dạ dày thuận lợi cho lợi khuẩn và ngăn vi khuẩn gây hại, giảm tiết dịch vị vượt ngưỡng.
- Famotidine (Pepcid): Cũng thuốc nhóm thuốc chẹn H2, Famotidine có hai dạng phổ biến là thuốc uống và loại dùng truyền vào tĩnh mạch.
- Cimetidine (Tagamet HB): Đây là thuốc làm giảm nhanh các biểu hiện của bệnh dư axit dạ dày gây nên.
- Omeprazole (Prilosec): Thuộc nhóm thuốc ức chế proton có tác dụng cân bằng axit trong dịch vị và làm lành các tổn thương ở niêm mạc.
- Lansoprazole (Prevacid 24HR): Thuốc này có tác dụng hỗ trợ diệt khuẩn HP, giảm tiết axit và cũng hỗ trợ phục hồi tổn thương trong đường tiêu hóa.
- Esomeprazole: Thuốc được kê sử dụng khi cần. Người bệnh nên dùng theo đúng chỉ dẫn, chú ý không nhai Esomeprazole và uống chung với nhiều nước.
Trong khi dùng thuốc Tây để cân bằng axit dạ dày, bạn cần tuân thủ đúng các hướng dẫn mà bác sĩ đã chỉ ra. Nếu dùng nhiều hơn mức cho phép có thể gây kháng, lờn thuốc hoặc khiến bạn điều trị nhiều ngày không khỏi. Hoặc bạn dễ gặp phải những tác dụng phụ như:
- Đầy mụn, chướng và táo bón.
- Buồn nôn và phát ban, quy cuồng.
Nếu có những biểu hiện bất thường nêu trên, bạn đừng vội lo lắng thái quá. Nên bình tĩnh xử lý bằng cách gọi cho bác sĩ để trao đổi, tìm cách giải quyết. Trong khi uống thuốc Tây để cân bằng axit dạ dày, bạn nên nghỉ ngơi, thư giãn, tránh để cơ thể bị căng thẳng.
Xem thêm : thuốc giảm tiết axit dạ dày bác sĩ khuyên dùng
Cách cải thiện tại nhà
Dư hoặc thiếu axit nhẹ có thể tham khảo và thực hiện một vài mẹo dân gian như sau:
Dùng mật ong và nghệ
Mật ong cùng với nghệ là một cặp thuốc rất hay được kết hợp để chữa bệnh trong dân gian. Bởi vì nó đem lại công dụng diệt khuẩn, giảm viêm và đau rất tốt. Đây cũng là những tác dụng cho biết nó có khả năng làm cân bằng lượng axit dư trong cơ thể.
- Người ta thường dùng mật ong và nghệ trộn lẫn để tạo viên hoàn dùng dần.
- Hoặc giã nát nghệ rồi pha với mật ong để uống.
Những cách làm này ngoài hiệu quả giảm đau dạ dày, chống viêm ra, nó còn giảm độ pH của dạ dày. Tức là giảm tiết dịch vị một cách an toàn và nhanh chóng.
Sử dụng gừng tươi
Củ gừng còn tươi là gia vị thường dùng ở nhà bếp nhằm tăng mùi vị. Đây cũng là vị thuốc mà Đông y thường sử dụng, với tên gọi là sinh khương, để trị nhiều bệnh, gồm cả trung hòa axit dạ dày. Bạn chỉ cần:
- Lấy củ gừng tươi đem rửa sạch và thái thành lát mỏng.
- Ngâm vào nước nóng hoặc ngậm trong miệng để có được khả năng giảm axit dư.
Giảm axit dạ dày bằng cách nào – dùng Baking soda
Ngày nay, Baking soda là một chất khá quen thuộc với nhiều người Việt. Nó thường xuất hiện trong nhà bếp với nhiều công dụng hay. Một trong số đó chính là làm cân bằng axit dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa. Bạn có thể thêm Baking soda vào món ăn hoặc đem pha với nước ấm để uống loãng hàng ngày.
Trong khi sử dụng các mẹo dân gian, bạn cần theo dõi hiệu quả, đồng thời kiêng hoàn toàn rượu bia. Ngoài ra cần từ bỏ những thói quen có hại cho sức khỏe dạ dày như là loại chứa nhiều vitamin C, đồ chua, cay, chiên dầu… để tránh tăng sinh axit và giảm viêm loét dạ dày.
Lưu ý ngừa dư axit dạ dày
Dư axit trong dạ dày do nhiều nguyên nhân, trong đó, việc ăn uống, sinh hoạt có ảnh hưởng lớn. Do vậy bạn nên biết ăn gì, kiêng gì để cân bằng chúng.
- Theo đó bạn nên duy trì ăn 1 – 2 quả chuối mỗi ngày, uống nước ép dưa hấu, ăn bí xanh, xà lách… để trung hòa axit, giảm trào ngược.
- Sử dụng một lượng đủ tỏi để hỗ trợ diệt khuẩn hại, nên dùng tỏi sống.
- Ăn rau chân vịt để bổ sung chất xơ hòa tan và khoáng chất tốt cho cơ thể.
- Sử dụng mùi tây để trị rối loạn đường ruột.
- Dùng dầu thực vật thay cho mỡ động vật để bổ sung Omega 3 và 6 nhằm bảo vệ niêm mạc dạ dày.
- Đồng thời hạn chế ăn thịt đỏ và những món chế biến sẵn hay chiên xào.
- Không nên ăn ớt cay, hạt tiêu và bơ động vật, socola và thực phẩm tạo axit…
- Chú ý ngủ sớm, đủ giấc, ăn đúng giờ và thường xuyên thư giãn đầu óc, thân thể.
- Nên thực hiện nội soi dạ dày ngay khi có những biểu hiện cho thấy cơ thể đang dư axit và dễ bị viêm loét, xuất huyết…
Axit dạ dày rất quan trọng đối với hệ tiêu hóa. Tuy nhiên nồng độ của nó dễ thay đổi nếu bạn không biết cách kiểm soát. Những thông tin nêu trên hy vọng đã cho bạn hiểu rõ hơn về thành phần này và cách để cân bằng chúng, bảo vệ sức khỏe.
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!