Phác đồ điều trị viêm khớp mới nhất của Bộ Y Tế [CẬP NHẬT]

Có rất nhiều cách để giảm và cải thiện các triệu chứng của viêm khớp. Tuy nhiên không phải phương pháp nào cũng có thể điều trị tận gốc hoặc làm thay đổi diễn tiến của bệnh. Do đó, khi phát hiện ra các triệu chứng người bệnh nên tham khảo phác đồ điều trị viêm khớp của Bộ Y tế dưới đây để có biện pháp xử lý và điều trị hiệu quả nhất.

Nguyên tắc chung của phác đồ điều trị viêm khớp dạng thấp Bộ y tế

Viêm khớp là căn bệnh phổ biến ở người cao tuổi nhất là những người từ 65 tuổi trở lên. Bệnh xuất hiện do những tổn thương tại các bộ phận liên quan đến khớp bao gồm dây chằng, sụn khớp và các mô bao quanh.

Theo các chuyên gia, viêm khớp có thể để lại những biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị tích cực theo phác đồ của bác sĩ. Do đó, người bệnh cần thận trọng và chủ động điều trị tích cực căn bệnh này ngay từ đầu bằng những biện pháp y tế phù hợp để tránh những biến chứng nguy hiểm.

Nguyên tắc điều trị

Theo chỉ định của Bộ Y tế, các phác đồ điều trị viêm khớp phải theo các nguyên tắc sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người bệnh.

• Tập trung điều trị bệnh một cách tích cực, toàn diện, theo dõi sát sao các triệu chứng cũng như diễn tiến của bệnh để kịp thời có biện pháp khắc phục.
• Sử dụng các loại thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm – DMARDs để ổn định và cải thiện triệu chứng của bệnh, đồng thời phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.
• Trong trường hợp tiên lượng nặng hoặc bệnh có tiến triển xấu các bác sĩ có thể sử dụng các loại thuốc sinh học hay còn được gọi là DMARDs sinh học kết hợp với thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm để điều trị.
• Các phác đồ điều trị phải thực hiện theo đúng quy trình, kết hợp việc xét nghiệm chức năng một số bộ phận trong cơ thể như: gan, thận,.. đồng thời đánh giá hoạt tính của bệnh bằng chỉ số DAS 28, CDAI hoặc SDAI,…

Mục tiêu điều trị

Phác đồ điều trị viêm khớp phải tập trung giải quyết được các mục tiêu sau:

• Hỗ trợ giảm nhanh cơn đau nhức, khó chịu cho người bệnh.
• Giúp chống viêm, giảm sưng và bảo tồn chức năng vận động.
• Ngăn ngừa tiến triển xấu và tránh những rủi ro không mong muốn.
• Ngoài ra các phác đồ điều trị này còn phải tập trung cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh sau điều trị.

Cập nhật phác đồ điều trị viêm khớp mới nhất của Bộ Y tế

Như đã biết viêm khớp hoàn toàn có thể điều trị và kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Do đó khi nhận thấy cơ thể có những triệu chứng liên quan, người bệnh cần chủ động đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và điều trị kịp thời bằng phác đồ phù hợp. Dưới đây là những thông tin về phác đồ điều trị viêm khớp mới nhất của Bộ Y tế mà người bệnh có thể tham khảo.

Điều trị các triệu chứng lâm sàng

Để điều trị viêm khớp, các bác sĩ có thể sẽ chỉ định cho người bệnh một số loại thuốc nhằm giảm nhanh cơn đau nhức, sưng tấy, chống viêm và duy trì khả năng vận động tại các khớp. Tuy nhiên các loại thuốc này chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện các triệu chứng lâm sàng chứ không thay đổi được diễn tiến của bệnh. Các loại thuốc điều trị triệu chứng lâm sàng phổ biến hiện nay gồm.

Điều trị lâm sàng bằng thuốc kháng viêm không chứa steroid (NSAIDs, KVKS)

Những loại thuốc kháng viêm không chứa steroid thường dùng trong phác đồ điều trị viêm khớp được chia thành hai nhóm chính là: Thuốc kháng viêm ức chế có chọn lọc COX2 và thuốc kháng viêm ức chế không chọn lọc. Cụ thể:

Những loại thuốc kháng viêm ức chế có chọn lọc COX2:

• Đây là nhóm các loại thuốc thường được chỉ định đầu tiên trong phác đồ điều trị viêm khớp. Vì chúng ít tác dụng phụ và ít tương tác với methotrexat nên có thể sử dụng lâu dài cho người bệnh.
• Một số loại thuốc thuộc nhóm kháng viêm này bao gồm: Celecoxib (200 mg), mỗi ngày dùng từ 1 – 2 lần. Etoricoxib (60 – 90 mg), mỗi ngày dùng 1 lần và Meloxicam (15 mg) được sử dụng dưới dạng tiêm bắp tay hoặc uống, mỗi ngày 1 lần.

Những loại thuốc kháng viêm ức chế không chọn lọc:

• Nhóm thuốc này thường được chỉ định sau khi các thuốc kháng viêm ức chế có chọn lọc không mang lại hiệu quả như mong muốn.
• Thuốc có tác dụng mạnh hơn nhưng nếu dùng lâu dài có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như loét, xuất huyết dạ dày tá tràng. Do đó khi sử dụng, người bệnh cần hết sức thận trọng, tuân thủ theo đúng chỉ định về liều dùng của bác sĩ.
• Trong trường hợp sử dụng lâu dài, cần kết hợp theo dõi chức năng của gan, thận và thực hiện các biện pháp bảo vệ dạ dày bằng thuốc ức chế bơm Proton.
• Diclofenac là thuốc kháng viêm ức chế không chọn lọc được dùng nhiều nhất trong phác đồ điều trị viêm khớp hiện nay. Thuốc dùng dưới dạng tiêm bắp hoặc uống với liều lượng mỗi lần là 75mg, ngày dùng 2 lần, sử dụng liên tục trong 3 đến 7 ngày. Sau đó giảm liều lượng còn 2-3 lần/ ngày, mỗi lần dùng 50mg, sử dụng liên tục trong 4 đến 6 tuần.
• Các bác sĩ cũng có thể chỉ định Brexin (Cyclodextrin + Piroxicam) để giảm nhanh các triệu chứng lâm sàng cho người bệnh với liều lượng là 2mg uống mỗi ngày.

Corticosteroids

Là loại thuốc được chỉ định sử dụng trong thời gian ngắn, nhằm cải thiện hiệu quả các triệu chứng của bệnh trong khi chờ các thuốc viêm khớp mang lại sự thay đổi cho diễn tiến của bệnh.

Một số loại thuốc Corticosteroids phổ biến trong phác đồ điều trị viêm khớp bao gồm Prednisolone, Methylprednisolone, Prednisone…
Theo các chuyên gia, khi sử dụng nhóm thuốc này, người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối theo phác đồ sau:

• Đối với tình trạng trung bình: Người bệnh chỉ được sử dụng khoảng 16mg đến 32mg Methylprednisolone hoặc các loại thuốc tương đương vào 8 giờ sáng sau khi ăn no, mỗi ngày dùng một lần.
• Đối với tình trạng nặng: Liều dùng Methylprednisolon được khuyến cáo là 40mg, dùng qua đường truyền tĩnh mạch, mỗi ngày cũng chỉ được dùng 1 lần.
• Đối với tình trạng đặc biệt nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng: Người bệnh được phép sử dụng 500 – 1000 mg Methylprednisolon để truyền tĩnh mạch từ 35 – 40 phút/ngày, dùng liên tục trong 3 ngày. Sau đó, giảm liều sử dụng theo liều lượng thông thường và lặp lại mỗi tháng trong trường hợp thực sự cần thiết.
• Đối với tình trạng bệnh phải điều trị dài hạn: Liều khởi đầu được khuyến cáo cho bệnh nhân là 20mg mỗi ngày, uống vào lúc 8 giờ sáng sau khi ăn no. Khi đáp ứng các điều trị lâm sàng thì bắt đầu giảm dần liều sử dụng và duy trì từ 5 – 8 mg mỗi ngày. Người bệnh có thể ngừng thuốc sau 6 – 8 tuần nếu có sự chỉ định của bác sĩ.

Điều trị bằng thuốc thấp khớp tác dụng chậm (DMARDs)

Bên cạnh việc sử dụng các loại thuốc điều trị triệu chứng lâm sàng thì trong các phác đồ điều trị viêm khớp, các bác sĩ thường chỉ định cho người bệnh một số loại thuốc thấp khớp tác dụng chậm. Tác dụng của nhóm thuốc này là làm chậm hoặc ngừng quá trình tiến triển của bệnh, ngăn bệnh trở lên nặng hơn.

Tuy nhiên việc sử dụng nhóm thuốc này cần thời gian lâu dài kết hợp với việc theo dõi các triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng trong quá trình điều trị. Tùy vào tình trạng bị bệnh của từng người mà các bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc và liều lượng khác nhau. Cụ thể:

Đối với tình trạng viêm khớp nhẹ và trung bình:

• Ở giai đoạn viêm khớp cấp,  người bệnh sẽ được chỉ định sử dụng Methotrexat với liều khởi đầu là 10mg cho 1 lần/ tuần. Tùy theo hiệu quả và khả năng đáp ứng thuốc của mỗi người là liều lượng cho thể thay đổi cho phù hợp, khoảng 7,5 – 15 mg cho mỗi tuần và liều dùng tối đa là không vượt quá 20mg.
• Ngoài ra các bác sĩ cũng có thể chỉ định Sulfasalazine cho người bệnh với liều khởi đầu là 500mg mỗi ngày và tăng thêm 500mg sau một tuần. Liều dùng được duy trì là 1000mg chia làm 2 lần mỗi ngày.
• Trong trường hợp các nhóm thuốc trên không có hiệu quả thì người bệnh có thể phải kết hợp sử dụng Sulfasalazine hoặc Hydroxychloroquine và Methotrexat để mang lại hiệu quả tốt hơn trong phác đồ điều trị viêm khớp.

Tình trạng bệnh nặng đã kháng DMARDs cơ bản, không mang lại hiệu quả sau 6 tháng điều trị

Với những bệnh nhân viêm khớp mãn tính, kết quả điều trị sau 6 tháng không đạt hiệu quả, các bác sĩ sẽ chỉ định kết hợp DMARDS với thuốc sinh học trong phác đồ điều trị viêm khớp.

Tuy nhiên trước khi sử dụng thuốc sinh học, người bệnh sẽ phải thực hiện các sàng lọc về bệnh lao, viêm gan và các chỉ số chức năng của thân để đánh giá mức độ an toàn khi dùng thuốc.

• Người bệnh có thể được chỉ định kết hợp Methotrexat với thuốc kháng Interleukin 6 (tocilizumab) theo liều lượng: Methotrexate dùng từ 10g đến 15g mỗi tuần, Interleukin 6 từ 4mg đến 8 mg/kg cân nặng.
• Hoặc kết hợp Methotrexat với thuốc kháng lympho B (rituximab) theo liều lượng: uống Methotrexate từ 10 đến 15 mg mỗi tuần và tiêm lympho B từ 500 đến 1000 mg theo đường truyền tĩnh mạch 2 tuần một lần.

Ngoài ra, người bệnh có thể được chỉ định thuốc trị đau xương khớp Methotrexate kết hợp với 1 trong 4 loại thuốc kháng TNF α dưới đây trong phác đồ điều trị viêm khớp:

• Etanercept 50mg: Sử dụng qua đường tiêm dưới da một tuần một lần.
• Adalimumab 40mg: Sử dụng qua đường tiêm dưới da một lần trong 2 tuần.
• Golimumab 50mg: Cũng sử dụng qua đường tiêm dưới da một tháng một lần.
• Infliximab: Sử dụng qua đường truyền tĩnh mạch với liều lượng 2 đến 3 mg/kg cho một lần dùng trong khoảng 4 đến 8 tuần.

Trong trường hợp sau 3-6 tháng điều trị mà các loại thuốc sinh học thứ nhất không mang lại hiệu quả thì người bệnh sẽ được chỉ định thay thế loại thứ 2 và tương tự như thế cho đến khi cơ thể có đáp ứng tốt với bệnh.

Điều trị phối hợp trong phác đồ điều trị viêm khớp

Ngoài các loại thuốc chuyên dụng thì trong phác đồ điều trị viêm khớp các bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh một số phương pháp hỗ trợ để nâng cao hiệu quả điều trị.

• Phương pháp thái cực quyền: Các bài tập thái cực quyền có thể giúp cải thiện các chức năng cơ bắp, hạn chế cứng khớp và giảm đau rất hiệu quả. Ngoài ra chúng còn có thể nâng cao sức khỏe và sức đề kháng để chống bệnh hiệu quả. Vì vậy trong quá trình sử dụng phác đồ điều trị viêm khớp, người bệnh nên dành mỗi ngày khoảng 15-30 phút để luyện tập phương pháp hỗ trợ này.
• Đi xe đạp: Các bài tập đi xe đạp với cường độ vừa phải trong phác đồ điều trị viêm khớp sẽ giúp tăng cường sức mạnh của hệ thống xương khớp. Đồng thời cải thiện chức năng tim rất hiệu quả. Người bệnh có thể đẹp xe ngoài trời hoặc trong phòng tập và chủ động nghỉ ngơi khi cơ thể có biểu hiện mệt mỏi.
• Yoga: Các nghiên cứu khoa học cho biết, yoga là một trong những bài tập hỗ trợ cải thiện các triệu chứng của viêm khớp rất hiệu quả, nhất là ở những bệnh nhân trẻ tuổi. Bên cạnh đó, việc tập yoga thường xuyên cũng sẽ giúp cải thiện tâm trạng và tăng cường chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ và huấn luyện viên về các bài tập vừa sức.
• Luyện tập các môn thể thao dưới nước: Các bài tập dưới nước sẽ giúp giảm áp lực lên các khớp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến bộ phận này. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ điều trị hoặc nhà vật lý trị liệu để được hướng dẫn các bài tập phù hợp.
• Phẫu thuật chỉnh hình: Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ có thể chỉ định thay khớp nhân tạo hoặc sửa trục cắt xương cho bệnh nhân khi các biện pháp trên không đạt hiệu quả. Phương pháp sửa chục cắt xương là hình thức khắc phục sự biến dạng của khớp do lệch khớp, quá tải hoặc thay đổi điểm tỳ. Phương pháp thay khớp nhân tạo là thay một hoặc toàn bộ phần khớp đã bị tổn thương và viêm nhiễm nặng.

Việc sử dụng các biện pháp hỗ trợ trong phác đồ điều trị viêm khớp cần được thực hiện thường xuyên, liên tục ngay cả khi các triệu chứng đã được cải thiện. Ngoài ra trong thời gian điều trị, người bệnh nên dành thời gian để khớp được nghỉ ngơi ở tư thế cơ căng, không kê và động mạnh tại các khớp đang bị tổn thương.

Phòng ngừa biến chứng và tác dụng phụ trong quá trình chữa trị

Việc sử dụng phác đồ điều trị viêm khớp với các loại thuốc đặc trị và phương pháp hỗ trợ luôn tiềm ẩn những rủi ro không đáng có. Do vậy, trong quá trình điều trị các bác sĩ sẽ hướng dẫn và yêu cầu người bệnh thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa dưới đây.

• Theo dõi thường xuyên chức năng của dạ dày để chủ động phát hiện và điều trị kịp thời trong quá trình dùng thuốc trị viêm khớp. Bởi có khoảng 80% trường hợp đau dạ dày, viêm dạ dày cấp tính không có triệu chứng.
• Có thể phải sử dụng thuốc ức chế bơm proton và điều trị nhiễm khuẩn Hp nếu phải sử dụng thuốc ức chế kháng viêm không chọn lọc và thuốc sinh học trong thời gian dài.
• Trong trường hợp sử phác đồ điều trị viêm khớp mà thuốc Corticosteroid được chỉ định dùng liên tục trong một tháng thì người bệnh cần bổ sung canxi, vitamin D để điều trị hiện tượng loãng xương.
• Trong trường hợp người bệnh có khả năng loãng xương cao thì có thể phải sử dụng Bisphosphonates để phòng ngừa.
• Đối với trường hợp đã loãng xương trước, thì tùy theo độ tuổi giới tính điều kiện cụ thể các bác sĩ sẽ cân nhắc và lựa chọn thuốc điều trị phù hợp.
• Ngoài ra nếu trong quá trình sử dụng phác đồ điều trị viêm khớp, bệnh nhân bị thiếu máu thì cần bổ sung sắt, vitamin B12 và axit folic.

Theo dõi quá trình sau điều trị

Phác đồ điều trị viêm khớp chỉ thực sự hiệu quả nếu sau quá trình điều trị việc theo dõi không phát hiện ra những biến chứng và tác dụng phụ ở người bệnh. Một số theo dõi cần được tiến hành thường xuyên sau quá trình điều trị viêm khớp như:

• Thực hiện các xét nghiệm định kỳ như: Tế bào máu ngoại vi, Potein phản ứng C, tốc độ máu lắng,… hai tuần 1 lần trong vòng 4 tháng đầu tiên. Sau đó, tùy vào quá trình phục hồi và đáp ứng của bệnh mà 3 tháng tiếp theo nên kiểm tra lại một lần.
• Thực hiện xét nghiệm công thức máu cấp và kiểm tra hình ảnh các vùng khớp điều trị qua X-Quang, CT, MRI nếu thấy cần thiết.
• Sinh thiết gan hoặc làm các xét nghiệm về gan nếu nghi ngờ bộ phận này bị tổn thương sau khi áp dụng phác đồ điều trị viêm khớp. Trong trường hợp men gan cao gấp 3 lần liên tục trong các lần xét nghiệm thì cần ngưng sử dụng Methotrexat ngay lập tức.
• Nếu phát hiện xuất hiện tổn thương viêm đa khớp, đặc biệt có yếu tố dạng thấp, có xu hướng tổn thương ngoài khớp thì cần điều trị tích cực ngay trong giai đoạn đầu và cân nhắc dùng thuốc sinh học trong phác đồ điều trị viêm khớp sớm.

Những lưu ý khi áp dụng phác đồ điều trị viêm khớp

Để đảm bảo phác đồ điều trị viêm khớp đạt được hiệu quả cao nhất trong quá trình điều trị người bệnh cần lưu ý thêm một số vấn đề sau:

• Phác đồ điều trị viêm khớp của Bộ Y tế cần thực hiện liên tục và lâu dài đồng thời kết hợp với quá trình theo dõi thường xuyên để tránh những biến chứng nguy hiểm.
• Người bệnh tuyệt đối không tự ý mua theo đơn thuốc cũ hoặc tăng giảm liều lượng của các loại thuốc trong phác đồ điều trị mà chưa có sự cho phép của các chuyên gia. Vì chúng có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn trong quá trình điều trị và khiến các triệu chứng của viêm khớp trở nên nặng hơn.
• Không tự ý sử dụng phác đồ điều trị viêm khớp của người khác khi không biết rõ tình trạng bệnh lý của mình.
• Trong quá trình sử dụng thuốc hoặc các biện pháp hỗ trợ được chỉ định trong phác đồ mà cơ thể có những biểu hiện lạ như: Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn,… người bệnh cần nhanh chóng dừng thuốc và đến gặp bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn cách xử lý kịp thời.
• Người bệnh không nên tự ký hết hợp các loại thuốc được chỉ định bởi bác sĩ với viên uống hoặc bài thuốc dân gian nhằm tránh tình trạng tương tác thuốc có thể xảy ra.
• Kết hợp dùng phác đồ điều trị viêm khớp với việc xây dựng chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh. Tăng cường bổ sung thực phẩm giàu chất xơ, vitamin C, D, canxi và kẽm để thúc đẩy phục hồi tổn thương. Đồng thời tránh xa những thực phẩm nhiều dầu mỡ, chất đạm, chất kích thích,…
• Thiết lập chế độ luyện tập hợp lý với tình trạng sức khỏe hiện tại để kiểm soát cân nặng thật tốt, tránh thừa cân, béo phì.
• Trong giai đoạn điều trị, người bệnh nên dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, kết hợp dùng các dụng cụ hỗ trợ ổn định xương khớp như: Nẹp, nạng,…
• Tránh thay đổi tư thế đột ngột hoặc mang vác vật nặng gây nhiều áp lực lên các khớp đang bị tổn thương khiến bệnh thêm nặng hơn.

Viêm khớp tuy không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng lại tiềm ẩn rất nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó nếu thấy cơ thể có những triệu chứng nghi ngờ, người bệnh cần chủ động đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và áp dụng các biện pháp can thiệp theo phác điều trị viêm khớp của bộ Y tế. Nhằm cải thiện sức khỏe tổng thể, tăng cường hoạt động của xương khớp, tránh tình trạng nhiễm trùng, rối loạn miễn dịch, teo cơ, tê liệt….