Củ sâm cau: Đặc điểm nhận biết, công dụng, cách dùng

Củ sâm cau là dược liệu với nhiều công dụng “thần kỳ” như chữa bệnh xương khớp, bổ thận, hỗ trợ điều trị liệt dương… Ngày nay, bên cạnh phương pháp điều trị Tây y thì những bài thuốc y học cổ truyền từ thảo dược này vẫn được nhiều người áp dụng. Tìm hiểu về công dụng, cách dùng, những lưu ý khi sử dụng và giá bán sâm cau tại bài viết dưới đây.

Dược liệu củ sâm cau là gì?

Dù là vị thuốc quen thuộc trong Đông y nhưng nhiều người, củ sâm cau vẫn là dược liệu khá xa lạ. Dưới đây là những thông tin cơ bản về củ sâm cau tươi:

• Tên dược liệu: Củ sâm cau
• Tên gọi khác: Ngải cau, thài léng, củ tiên mao, cồ nốc lan, nam sáng ton…
• Tên gọi theo khoa học: Curculigo Orchioides
• Thuộc họ: Hypoxidaceae (Tỏi voi lùn)

Đặc điểm thực vật của dược liệu

Sâm cau là thực vật mọc dại, xuất hiện ở nhiều nơi trên nước ta. Chính bởi vậy mà nhiều người không thể phân biệt dược liệu này. Dưới đây là những đặc điểm thực vật nổi bật của củ sâm cau:

• Dược liệu thuộc cây thân thảo, sống lâu năm và cao khoảng 20 đến 30cm.
• Lá sâm cau hình mũi mác, mọc theo từng cụm và xếp nếp như lá cau. Phiến lá dài 40cm, hẹp và thon. Cuống lá chỉ dài khoảng 5 – 8cm, màu xanh mướt và hai mặt lá nhẵn.
• Rễ sâm cau dạng củ, mọc sâu dưới lòng đất và to bằng ngón tay. Tùy thuộc vào từng loài, vỏ và củ sẽ có màu sắc khác nhau.
• Thông thường, hoa dược liệu sẽ nở vào cuối hè, đầu thu, hoa màu vàng tươi và mọc đơn lẻ.
• Quả sâm cau hình nang, thuôn dài, bên trong quả có 1 – 4 hạt nhỏ, màu nâu bóng và phình to ở phần đầu.

Phân loại sâm cau

Cho tới nay, dược liệu này được chia thành 2 loại: củ sâm cau đỏ và củ sâm cau đen. Đặc điểm để phân biệt hai loại sâm cau chính là phần củ.

• Sâm cau đen: Chỉ có một củ, có nhiều rễ con xung quanh, màu đen đặc trưng.
• Sâm cau đỏ: Màu vỏ đỏ tươi, nhiều loại củ có màu đỏ sẫm. Khi già củ có màu trắng nên nhiều người còn gọi đây là củ sâm cau trắng.

Cả hai loại dược liệu đều có thể sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, sâm cau đen có hàm lượng dược tính cao hơn và được sử dụng phổ biến hơn.

Dược liệu mọc ở đâu? Khu vực phân bổ

Củ sâm cau ưa ánh sáng và ưa ẩm, mọc hoang nhiều tại những khu vực như chân núi đá, bìa rừng, thung lũng, ven nương vẫy. Trên thế giới, cũng có một số quốc gia xuất hiện loại câu này như: Lào, Trung Quốc, Việt Nam…

Tại Việt Nam, có thể dễ dàng tìm thấy dược liệu này ở nhiều vùng núi phía Bắc như Tuyên Quang, Lai Châu, Cao Bằng… Tuy nhiên, hiện nay số lượng sâm cau ngày càng khan hiếm hơn và nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng ngày càng cao. Vì vậy, đã có nhiều cơ sở, trung tâm nuôi trồng thành công củ sâm cau trong vùng dược liệu sạch tại các tỉnh thành trên cả nước.

CẢNH BÁO: Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều loại sâm cau giá rẻ ngỡ ngàng, chỉ khoảng từ 50 đến 100 ngàn đồng/kg. Báo Vietnam.net từng bóc trần loại sâm cau to mập mạp, đỏ sáng, đều tăm tắp. Thực chất đây là rễ cây phất dụ lá hẹp hay còn được gọi là cây bồng bồng, không phải sâm cau. 

Ngoài ra còn có tình trạng sâm cau không rõ nguồn gốc, kém chất lượng khiến thị trường dược liệu hỗn loạn. Do đó, các chuyên gia cảnh báo, nếu có nhu cầu sử dụng sâm cau để bồi bổ hoặc hỗ trợ điều trị bệnh phải mua ở địa chỉ uy tín.

Thu hái và bào chế

Sâm cau là loại thực vật sống lâu năm và người dùng hoàn toàn có thể thu hái dược liệu quanh năm. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian, mùa thu là thời điểm thích hợp nhất để thu hoạch dược liệu. Thêm vào đó, cây đủ 3 năm tuổi mới có đầy đủ dưỡng chất để có thể thu hái.

Với sâm cau, bộ phận được khai thác nhiều nhất là củ. Tuy nhiên, củ sâm cau thường nằm sâu trong lòng đất nên người dùng cần phải lưu ý đào sâu để tránh bị đứt gãy.

Sau khi thu hái, củ sâm cau phải được bỏ hết rễ con, rửa sạch sẽ và cạo sạch lớp vỏ ngoài. Sau đó, ngâm củ với nước vo gạo trong khoảng 8 tiếng để loại bỏ hoàn toàn nhựa độc rồi tiến hành bào chế theo những cách sau đây:

• Phơi, sấy khô dược liệu: Người dùng thái lát thành từng mỏng rồi phơi dưới ánh nắng mặt trời hoặc sấy khô. Lưu ý nên bảo quản dược liệu trong hộp hoặc túi bóng kín, tránh khu vực ẩm ướt, nấm mốc.
• Cách ngâm rượu củ sâm cau: Sơ chế sạch sẽ củ sâm cau rồi ngâm cùng rượu trắng khoảng 40 độ theo tỷ lệ 1 : 4 (1kg dược liệu và 4 lít rượu). Đậy kín nắp bình, bảo quản và ngâm trong khoảng 3 tháng rồi sử dụng. Củ sâm cau ngâm rượu có hiệu quả bồi bổ sức khỏe và tăng sức đề kháng cho người dùng.

Củ sâm cau có tác dụng gì với sức khỏe người dùng?

Không hề ngẫu nhiên khi dược liệu này được ứng dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau. Tác dụng của củ sâm cau đã được nhiều ghi chép của y học cổ truyền ghi lại và được kiểm chứng trong cả nghiên cứu khoa học hiện đại.

Tác dụng trong Đông y

Theo y học cổ truyền, củ sâm cau có vị cay, tính ấm, vị cay và có độc tính ở mức độ nhẹ. Dược liệu này được quy vào 2 kinh Can và Thận. Tuy nhiên, ở một số tài liệu khác có ghi chép lại, thảo dược này còn quy vào kinh Phế.

Với tính vị đó, sử dụng sâm cau chủ trị nhiều chứng bệnh như sau: ích thận, tráng dương, tán ứ trừ tê, ô trung táo thấp, điều hòa tiêu hóa, bổ gân cốt.

Tác dụng trong nghiên cứu khoa học hiện đại

Công dụng của củ sâm cau được kiểm chứng trong những nghiên cứu của Tây y. Kết quả đã cho thấy, dược liệu này có chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe như tinh bột, Steroid, Beta-sitosterol, Phytosterol, Saponin, Tanin, Lignan, Acid béo, Axit amin, Flavonoid, Curculiginis A,….

Vớ những hoạt chất đó, sử dụng thảo dược giúp duy trì sức khỏe ổn định và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý như sau:

• Có tác dụng bổ thận, cải thiện chức năng sinh lý ở phái nam, từ đó hỗ trợ tích cực trong việc điều trị yếu sinh lý, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm.
• Với phụ nữ, đây còn là vị thuốc điều trị bệnh lãnh cảm, cân bằng nội tiết tố, tăng cường ham muốn…
• Có hiệu quả trong điều trị tê thấp, đau nhức toàn thân, đặc biệt khi thời tiết thay đổi thất thường.
• Giúp phòng ngừa những chứng bệnh về tim mạch, ổn định huyết áp, hỗ trợ chữa xơ vữa động mạnh, hạn chế tình trạng đột quỵ và tai biến mạch máu não.
• Bảo vệ cơ thể toàn diện khỏi những tác nhân gây hại từ bên ngoài, bồi bổ sức khỏe và tăng cường sức đề kháng.
• Có tác dụng tốt với hệ thống xương khớp, giúp xương chắc khỏe, chống loãng xương và thoái hóa.

Ngoài ra, sử dụng dược liệu còn có công dụng điều trị các chứng bệnh khác như chống lão hóa, tiêu chảy, hen suyễn, suy nhược thần kinh, ngứa ngoài da…

Cách chế biến và những bài thuốc từ dược liệu

Theo các chuyên gia y tế, sâm cau có chứa hàm lượng độc tố nhỏ. Bởi vậy, người bệnh phải cực kỳ lưu ý khi sử dụng dược liệu này. Tùy vào mục đích sử dụng khác nhau, thảo dược này sẽ có cách dùng khác nhau. Dưới đây là một số cách chế biến và những bài thuốc từ thảo dược này.

Cách ngâm củ sâm cau bồi bổ sức khỏe, hỗ trợ cải thiện sinh lý

Củ sâm cau ngâm rượu có tác dụng gì và cách ngâm như thế nào? Có thể kết hợp củ sâm cau cùng nhiều dược liệu khác để ngâm rượu giúp bồi bổ cơ thể và hỗ trợ cải thiện chức năng sinh lý người dùng.

Bài thuốc 1:

Nguyên liệu chuẩn bị: 1kg sâm cau khô, 200ml mật ong nguyên chất, 4 lít rượu trắng khoảng 40 độ.

Cách thực hiện:

• Sơ chế sạch sẽ tất cả các dược liệu rồi cho tất cả và bình ngâm.
• Bảo quản rượu thuốc tại khu vực thoáng mát, sạch sẽ, tránh nơi ẩm ướt và ngâm trong 1 tuần là có thể sử dụng

Bài thuốc 2:

Nguyên liệu chuẩn bị: 1kg củ sâm cau, 0.5kg dược liệu ba kích, 0.5kg dâm dương hoắc, 200ml mật ong tươi và 5 lít rượu trắng.

Cách thực hiện:

• Sơ chế và làm sạch sâm cau cùng các dược liệu đã chuẩn bị.
• Ngâm dược liệu với rượu trắng trong khoảng thời gian 1 tháng để các dưỡng chất có thể ngấm ra rượu thuốc rồi sử dụng.

Bài thuốc 3:

Nguyên liệu chuẩn bị: 1kg sâm cau khô, 500gr cây ruột gà, 500gr nấm ngọc cẩu, 100gr tiên linh tỳ và 7 lít rượu trắng.

Cách thực hiện:

• Sử dụng tất cả dược liệu khô để làm thuốc, sơ chế một lượt ngâm cùng với rượu trắng đã chuẩn bị.
• Bảo quản rượu thuốc tại khu vực thoáng mát, tránh ẩm mốc và ngâm trong thời gian 3 tháng rồi sử dụng.

Cả ba bài thuốc trên đều có tác dụng hỗ trợ cải thiện chức năng sinh lý. Tuy nhiên, người bệnh chỉ nên dùng 2 lần mỗi ngày và chỉ dùng khoảng 50ml một ngày trong mỗi bữa ăn. Lưu ý không nên dùng quá liều lượng, có thể ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh.

Sâm cau đất chữa tê thấp, xương khớp

Nguyên liệu chuẩn bị: 20gr dược liệu, hà thủ ô đỏ, hy thiêm thảo và 50ml rượu trắng.

Cách thực hiện:

• Làm sạch củ sâm cau, hà thủ ô và hy thiêm thảo. Để ráo nước rồi thái nhỏ, ngâm cùng rượu trắng đã chuẩn bị.
• Ngâm rượu trong khoảng thời gian 7 ngày để các dưỡng chất từ dược liệu ngấm ra rượu thuốc.

Sử dụng thuốc hàng ngày, mỗi ngày chỉ dùng khoảng 50ml rượu và chia thành hai lần uống, dùng trước mỗi bữa ăn. Liên tục áp dụng bài thuốc trong 1 – 2 tháng sẽ thấy những triệu chứng giảm dần.

Củ sâm cau hỗ trợ điều trị tiêu chảy

Nguyên liệu chuẩn bị: 12gr – 16gr dược liệu sâm cau.

Cách thực hiện:

• Sơ chế dược liệu sâm cau và sắc cùng 250ml nước.
• Đun nhỏ lửa trong khoảng 20 phút, cho tới khi nước cạn chỉ còn 50ml thì tắt bếp.

Sử dụng thuốc trước bữa sáng hoặc bữa trưa sẽ gia tăng hiệu quả sử dụng. Mỗi ngày chỉ dùng một thang thuốc và liên tục áp dụng trong cho tới khi các triệu chứng chấm dứt.

Củ sâm cau điều trị lãnh cảm ở phụ nữ

Nguyên liệu chuẩn bị: 6gr sâm cau, 8gr chẩu phóng xì, 8gr phá cổ chỉ, 8gr hạt óc chó và 4gr hồi hương.

Cách thực hiện: 

• Làm sạch và sơ chế sâm cau cùng các thảo dược đã chuẩn bị.
• Cho tất cả nguyên liệu vào ấm sắc thuốc cùng 800ml nước. Đun nhỏ lửa cho tới khi chỉ còn khoảng 400ml thì tắt bếp và sử dụng.

Chỉ dùng thuốc trong ngày và chia thành 3 lần uống. Liên tục áp dụng bài thuốc trong thời gian dài, các chị em sẽ thấy những triệu chứng được cải thiện rõ rệt.

Hỗ trợ chữa phong thấp, bổ thận và khí huyết

Nguyên liệu chuẩn bị: 15gr sâm cau, 25gr thịt gà và 15gr dâm dương hoắc cùng các loại gia vị khác.

Cách thực hiện: 

• Sơ chế sạch sẽ thịt gà, cắt thành từng miếng nhỏ và ướp với các gia vị trong khoảng 20 phút.
• Hầm thịt gà cùng sâm cau và dâm dương hoắc cho tới khi chín mềm, nêm nếm gia vị cho vừa vặn rồi bài trí ra bát.

Ngoài ra, người dùng hoàn toàn có thể thay thế thịt gà bằng thịt lợn. Sử dụng món ăn này thường xuyên để tăng cường sức khỏe và hỗ trợ điều trị phong thất, khí huyết và bổ thận.

Mua sâm cau ở đâu và giá củ sâm cau bao nhiêu?

Hầu hết hiện nay người dùng có xu hướng sử dụng củ sâm cau khô, đã qua chế biến. Bởi lẽ, người dùng có thể bảo quản dược liệu trong thời gian dài và không hề ảnh hưởng tới dược tính của vị thuốc. Đáp ứng nhu cầu đó của người dùng, trên thị trường có rất nhiều cơ sở, trung tâm kinh doanh sản phẩm này với giá cả dao động trong khoảng 200.000 VNĐ – 250.000 VNĐ/ 0.5kg.

Tuy nhiên, người tiêu dùng cần chú ý tránh mua nhầm phải các dược liệu có đặc điểm thực vật tương tự như cây bồng bồng, phất dụ lá hẹp,… Đặc biệt, với lượng sâm cau nhập lậu từ Trung Quốc, loại kém chất lượng, sử dụng hoá chất kích thích sinh trưởng hoặc sấy tẩm diêm sinh,… Đặc biệt, nếu mua sâm cau tươi bạn phải đảm bảo biết cách sơ chế phần vỏ để loại bỏ nhựa độc trước khi dùng. Do đó, tốt nhất bạn nên chọn mua sâm cau khô tại các đơn vị uy tín. 

Cũng bởi sự xuất hiện tràn lan sản phẩm trên thị trường mà người dùng rất hoang mang khi lựa chọn một địa chỉ uy tín, chất lượng. Để tìm kiếm địa chỉ cung cấp dược liệu nói chung và củ sâm cau nói riêng, khách hàng có thể tham khảo Trung tâm Nghiên cứu và Nuôi trồng Dược liệu Quốc Gia Vietfarm.

Trung tâm Vietfarm trực thuộc Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng Thuốc Dân Tộc – đơn vị uy tín với hơn một thập kỷ hoạt động trong lĩnh vực YHCT. Là thành quả và tâm huyết của đội ngũ các tiến sĩ, bác sĩ đầu ngành, đã và đang làm việc tại các đơn vị lớn như bệnh viện YHCT trung ương, Viện y dược HCM, Học viện quân y, bệnh viện GTVT,..

Đây là cơ sở dược liệu có tiếng trên cả nước với các vườn dược liệu sạch tại các tỉnh thành: Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hòa Bình…. Củ sâm cau tại Vietfarm được nuôi trồng, chế biến và đóng gói trong mô hình khép kín, đảm bảo an toàn về chất lượng cho người tiêu dùng.

Sâm cau Vietfarm chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn quốc tế GACP-WHO

Hiện nay, nguồn sâm cau rừng đang ngày càng khan hiếm do khai thác của người dân. Trước thực trạng đó, để bảo tồn nguồn gen dược liệu quý hiếm cũng như phát triển, cung cấp sâm cau chất lượng đến người tiêu dùng. Trung tâm Vietfarm đã đầu tư chuẩn hoá với số vốn lớn để xây dựng chuỗi vườn chuyên canh dược liệu.

Sâm cau được đoàn chuyên gia Trung tâm Vietfarm tuyển chọn kỹ lưỡng từ nguồn giống, đảm bảo thuần chủng không lai tạp. Sau khi nghiên cứu đoàn chuyên gia lựa chọn xây dựng vùng chuyên canh dược liệu tại Tây Bắc như Lai Châu, Sapa, Tuyên Quang,… Nơi có điều kiện khí hậu thời tiết, khoáng sản, thổ nhưỡng,… phù hợp nhất cho sự phát triển của sâm cau. 

Sâm cau được nuôi trồng theo phương pháp hữu cơ, cam kết không sử dụng hoá chất, thuốc kích thích sinh trưởng, đạt tiêu chuẩn Quốc Tế GACP-WHO. Nhờ đó, sâm cau được sinh trưởng hoàn toàn tự nhiên, có hàm lượng dược chất ở mức cao nhất, tốt nhất cho sức khoẻ. 

Sâm cau Vietfarm sơ chế sẵn, sấy khô công nghệ Nhật Bản, đóng gói đạt chuẩn BYT

Củ sâm cau sau khi được thu hoạch sẽ kỹ thuật viên với hàng chục năm kinh nghiệm sơ chế, loại bỏ vỏ có chứa độc tố. Những củ sâm cau chất lượng tốt nhất sẽ được tuyển chọn, đưa vào dây chuyền sấy công nghệ Nhật Bản. 

Đây là công nghệ sấy hiện đại nhất hiện nay, cho thành phẩm cho độ khô đạt chuẩn và giữ nguyên vẹn hàm lượng dược tính. Sâm cau Vietfarm được đóng gói đạt tiêu chuẩn trên dây chuyền hiện đại, tích hợp mã QR. Hiện, sản phẩm được bán ra thị trường với giá 245.000 VNĐ/ 0.5kg.

Khách hàng sẽ được miễn phí vận chuyển trên toàn quốc khi mua từ 1kg sâm cau Vietfarm. 

Đội ngũ chuyên gia đầu ngành tư vấn trực tiếp

Đặc biệt, với sự quy tụ của đội ngũ tiến sĩ, bác sĩ hùng hậu, khách hàng khi mua dược liệu tại Trung tâm Vietfarm sẽ được tư vấn trực tiếp bởi các chuyên gia đầu ngành. Bởi khi sử dụng dược liệu cần có sự tham vấn chuyên môn, không được tự ý sử dụng. 

Nhờ đó khách hàng sẽ được tư vấn lựa chọn dược liệu đảm bảo tốt nhất cho sức khoẻ, an toàn khi sử dụng, phát huy công dụng tốt nhất. 

Quý khách hàng hoàn toàn có thể mua sâm cau tại các đại lý của Vietfarm trên toàn quốc. Đặc biệt, những khách hàng đặt hàng qua kênh trực tuyến của Vietfarm đều được miễn phí vận chuyển toàn quốc với đơn hàng trên 500.000 VNĐ. 

Những lưu ý khi áp dụng bài thuốc từ sâm cau

Dù là loại dược liệu rất tốt cho sức khỏe người dùng, tuy nhiên, trong quá trình sử dụng củ sâm cau, người bệnh cần phải lưu ý những vấn đề cơ bản như sau:

• Những đối tượng sau đây không nên sử dụng dược liệu: người bị bí tiểu, mắc các bệnh lý về gan, phụ nữ đang mang thai và cho con bú, trẻ em dưới 14 tuổi.
• Dùng theo đúng liều lượng bác sĩ chỉ định, không dùng quá nhiều hoặc quá ít sẽ ảnh hưởng tới quá trình điều trị bệnh.
• Khi xuất hiện những tình trạng như tiêu chảy, buồn nôn…, người bệnh dừng sử dụng thuốc và tới các cơ sở y thể thăm khám.

Trên đây là những thông tin cơ bản về dược liệu củ sâm cau. Tìm hiểu kỹ về công dụng, cách dùng, các bài thuốc và lưu ý khi sử dụng sẽ giúp người dùng đạt được hiệu quả điều trị bệnh tốt hơn. Hy vọng rằng, những chia sẻ của chuyên trang về dược liệu sâm cau sẽ là thông tin bổ ích gửi tới quý bạn đọc.

Liên hệ Phòng khám Nhất Nam Y Viện :

• Địa chỉ: Biệt thự 16, Ngõ 168 Nguyễn Khánh Toàn, Cầu Giấy, Hà Nội
• Hotline: (024) 8585 1102 – 0928 42 1102
• Website: nhatnamyvien.com 
• Thời gian khám bệnh: Các ngày trong tuần