Dây Thìa Canh Là Gì? Đặc Điểm, Tác Dụng Với Sức Khỏe

Cây dây thìa canh được biết đến với những tác dụng đặc biệt đối với sức khỏe và dinh dưỡng. Với khả năng làm giảm đường huyết và hỗ trợ trong điều trị tiểu đường, cây dây thìa canh ngày càng thu hút sự quan tâm của cả Y học hiện đại và Y học dân tộc truyền thống. Để hiểu hơn về đặc tính của loại cây này cũng như tác dụng cụ thể tới sức khỏe, bạn đọc có thể tham khảo thêm trong bài viết dưới đây. 

Tổng quan về cây dây thìa canh

Dây thìa canh (Gymnema sylvestre) là một loại cây leo thân gỗ thuộc họ Trà sữa (Apocynaceae), có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Á. Cây được biết đến với nhiều tác dụng dược tính quý, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.

Tham khảo: Cà Gai Leo – Công Dụng, Cách Dùng Và Những Lưu Ý Cụ Thể

Đặc điểm hình thái

Đặc điểm hình thái của cây thìa canh gồm có các thông tin sau:

• Thân: Thân dây thìa canh màu nâu xám, có nhiều đốt, có thể dài tới 10 mét, đường kính khoảng 3mm. Khi có tổn thương, thân cây sẽ tiết ra mủ màu trắng đục. 
• Lá: Lá cây có hình bầu dục, thuôn dài hoặc hơi hình trái xoan. Kích thước lá dao động từ nhỏ đến trung bình, thường có chiều dài khoảng 5 – 10 cm và chiều rộng từ 2 – 4 cm. Mặt trên của lá có màu xanh sáng đến xanh đậm, sắc bóng lá mịn. Mặt dưới của lá thường có màu nhạt hơn và có một số gân lá rõ ràng.
• Cụm hoa: Hoa của cây thìa canh nhỏ, mọc thành cụm nhánh tại nách lá. Mỗi cụm hoa thường có từ một đến năm hoa.
• Quả: Quả dây thìa canh hình bầu, dài khoảng 6cm, đường kính khoảng 2cm. Quả khi chín chuyển sang màu nâu đen và nứt ra làm hai mảnh. Hạt dây thìa canh có màu nâu đen, hình bầu dục.
• Hệ thống rễ: Hệ rễ của cây thìa canh phát triển mạnh, giúp cây dễ dàng hấp thụ nước và dưỡng chất từ đất.

Phân loại

Cây thìa canh (Sauropus androgynus) thuộc vào các phân loại sau:

• Tên khoa học: Gymnema sylvestre.
• Họ: Apocynaceae.
• Bộ: Gentianales.
• Chi: Gymnema.
• Nguồn gốc: Vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Á.
• Hình thái: Cây leo thân gỗ, có thể dài tới 10 mét. Lá hình bầu dục nhọn, thuôn dài, trông giống như chiếc thìa canh, nên có tên gọi là “dây thìa canh”. Hoa nhỏ bé, có màu vàng lục. Quả đại, khi chín chuyển sang màu nâu đen và nứt ra làm hai mảnh.

Tìm hiểu thêm: Bạch hoa xà thiệt thảo – Đặc điểm, công dụng, các bài thuốc

Bộ phận dùng được của cây

Theo Y học cổ truyền, tất cả các bộ phận của cây dây thìa canh đều có thể sử dụng để làm thuốc, bao gồm lá, thân, rễ và hoa. Tuy nhiên, lá và thân là những bộ phận được sử dụng phổ biến nhất.

Được biết, lá – thân cây và hoa đều có vị đắng, tính mát, có tác dụng có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường, giảm cholesterol và triglyceride. Đồng thời chúng còn góp phần hỗ trợ giảm cân, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa, thanh nhiệt, giải độc, chống oxy hóa, tăng cường trí nhớ, hỗ trợ điều trị bệnh gout, bệnh cao huyết áp.

Thành phần cây dây thìa canh

Cây thìa canh chứa nhiều thành phần dinh dưỡng và hợp chất có lợi cho sức khỏe. Các thành phần chính bao gồm:

• Gymnemic acid: Đây là hoạt chất quan trọng nhất trong cây Gymnema, chiếm hàm lượng cao nhất (khoảng 10-20%). Gymnemic acid có khả năng ức chế vị ngọt trên lưỡi, kích thích sản sinh insulin, tăng cường độ nhạy của insulin, đồng thời ức chế quá trình hấp thu đường từ ruột vào máu. Nhờ vậy, gymnemic acid giúp kiểm soát hiệu quả lượng đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 và ngăn ngừa biến chứng do bệnh tiểu đường gây ra.
• Gurmarin: Là một hoạt chất khác có trong cây Gymnema, giúp hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường bằng cách tăng cường độ nhạy của insulin và ức chế quá trình hấp thu đường từ ruột vào máu.
• Costic acid: Giúp hạ huyết áp, hỗ trợ điều trị cao huyết áp.
• Acid picolinic: Có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị các bệnh về tiêu hóa.
• Saponin: Là hoạt chất được dùng để hạ cholesterol, hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch.
• Flavonoid: Mang đến tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác hại của gốc tự do, ngăn ngừa lão hóa và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh ung thư.
• Alkaloid: Kích thích hệ tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn tốt hơn, giảm các triệu chứng đầy bụng, khó tiêu, táo bón.

Đọc thêm: Sâm Ngọc Linh và những thông tin tổng quan cần biết

Ngoài ra, cây Gymnema còn chứa nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu cho cơ thể như vitamin A, vitamin C, vitamin B1, vitamin B2, kali, magie, canxi,…

Tác dụng của dây thìa canh với sức khỏe

Cây thìa canh không chỉ là một loại rau phổ biến trong ẩm thực mà còn có nhiều tác dụng có lợi đối với sức khỏe. Một số tác dụng chính của cây thìa canh có thể kể đến như:

• Cung cấp dinh dưỡng: Cây thìa canh là một nguồn giàu vitamin và khoáng chất như vitamin A, vitamin C, canxi, sắt, kali và các chất dinh dưỡng khác. Việc tiêu thụ thường xuyên cây thìa canh giúp cơ thể duy trì sự cân bằng dinh dưỡng cần thiết.
• Chống oxy hóa: Cây thìa canh chứa nhiều chất chống oxy hóa như beta-carotene và polyphenol. Từ đó giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do gốc tự do và nguy cơ bị các bệnh lý liên quan đến stress oxy hóa.
• Hỗ trợ hệ tiêu hóa: Chất xơ trong cây thìa canh giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm nguy cơ táo bón và hỗ trợ việc điều tiết đường ruột.
• Tác dụng chống viêm: Các hợp chất tự nhiên có trong cây thìa canh có thể giúp giảm viêm và làm dịu các triệu chứng viêm nhiễm.
• Hỗ trợ hệ thần kinh: Cây thìa canh được cho là có tác dụng làm dịu, giảm căng thẳng thần kinh, có thể hỗ trợ trong việc giảm stress và cải thiện tâm trạng.
• Hỗ trợ hệ miễn dịch: Những chất dinh dưỡng, chất chống oxy hóa trong cây thìa canh có thể hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh nhiễm trùng và bệnh lý khác.
• Tác dụng kháng khuẩn và chống ung thư: Một số nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng cây thìa canh có khả năng kháng khuẩn và có tiềm năng trong việc ngăn ngừa ung thư, nhờ vào các hoạt chất tự nhiên có trong lá và cụm hoa của cây.

Tuy nhiên, những tác dụng này vẫn cần được nghiên cứu thêm để xác nhận và đưa ra các khuyến nghị sử dụng chính xác cho cây thìa canh trong y học và dinh dưỡng. Việc sử dụng cây thìa canh nên được kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh để đạt được lợi ích tối đa cho sức khỏe.

Dây thìa canh chữa bệnh gì?

Cây thìa canh được sử dụng trong Y học dân gian để chữa trị một số bệnh và hỗ trợ sức khỏe nhất định. Tuy nhiên, các tác dụng này chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng và chưa được chứng minh rõ ràng trong nghiên cứu lâm sàng. Dưới đây là một số bệnh mà cây thìa canh được cho là có thể hỗ trợ chữa trị:

• Bệnh tiểu đường: Theo Y học dân gian, cây thìa canh có tác dụng hạ đường huyết và hỗ trợ điều trị tiểu đường. Tuy nhiên, điều này chưa được nghiên cứu và chứng minh rõ ràng trong nghiên cứu Y học hiện đại.

Xem ngay: Các loại nhung hươu và tác dụng với sức khỏe người dùng

• Bệnh gan: Cây thìa canh được cho là có tác dụng bảo vệ gan và hỗ trợ trong điều trị các bệnh liên quan đến gan.
• Bệnh viêm nhiễm: Các hợp chất trong cây thìa canh có thể có tác dụng kháng viêm và kháng khuẩn, giúp làm dịu các triệu chứng viêm nhiễm như viêm khớp, viêm da, viêm đường tiết niệu, …
• Hệ thần kinh: Cây thìa canh được cho là có tác dụng làm dịu và giảm căng thẳng thần kinh, có thể hỗ trợ trong việc giảm stress và cải thiện tâm trạng.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Các chất dinh dưỡng và chất chống oxy hóa trong cây thìa canh có thể hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh nhiễm trùng và bệnh lý khác.

Ngoài ra, cây thìa canh còn được sử dụng để điều trị các bệnh khác như bệnh tim mạch, bệnh dạ dày, các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa,…

Đối tượng sử dụng, không nên sử dụng dây thìa canh

Những đối tượng có thể sử dụng và không nên sử dụng dây thìa canh gồm có: 

Đối tượng có thể sử dụng

Cây dây thìa canh có thể sử dụng được cho những đối tượng sau đây:

• Bệnh tiểu đường tuýp 2.
• Người bị cao huyết áp.
• Mỡ máu cao.
• Thừa cân, béo phì.
• Suy giảm hệ miễn dịch.
• Rối loạn tiêu hóa.
• Mắc bệnh gout.
• Bị stress, mất ngủ.

Đối tượng không nên sử dụng

Những trường hợp không được khuyến khích sử dụng dây thìa canh gồm có: 

• Đối tượng bị dị ứng với cây thìa canh hoặc các thành phần khác trong cây Gymnema.
• Người đang sử dụng hạ đường huyết, thuốc chống đông máu, thuốc trị bệnh tim mạch và thuốc trị ung thư để tránh nguy cơ bị tương tác thuốc.
• Phụ nữ mang thai, đang cho con bú cần thận trọng khi sử dụng cây Gymnema. 
• Đi ngoài ra phân lỏng. 

Cách dùng dây thìa canh hiệu quả

Để sử dụng cây thìa canh một cách hiệu quả, bạn có thể áp dụng những phương pháp sau:

• Dạng nấu ăn: Lá của cây dây thìa canh có thể được sử dụng tươi hoặc sấy khô để nấu ăn. Bạn có thể thêm lá này vào các món xào, hầm, luộc, hay dùng trong các món salad.
• Dạng trà: Lá dây thìa canh có thể được sấy khô và pha trà. Để làm trà, đơn giản hãy thêm một vài lá khô vào nước sôi, ngâm trong vài phút trước khi uống.
• Dạng bổ sung thực phẩm: Các sản phẩm bổ sung thực phẩm chứa chiết xuất từ dây thìa canh cũng có sẵn trên thị trường, đặc biệt là các viên nang hoặc bột.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây dây thìa canh

Dưới đây là một số bài thuốc từ dây thìa canh được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị một số bệnh lý:

Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Nguyên liệu:

• Dây thìa canh khô 20g.
• 5 quả táo đỏ.
• Kỷ tử 10g.

Cách sử dụng:

• Sơ chế tất cả các nguyên liệu bằng cách mang đi rửa sạch.
• Cho dây thìa canh, táo đỏ và kỷ tử vào ấm nước, sắc lấy nước uống.
• Uống nước dây thìa canh trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng để hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả hơn. 
• Uống mỗi ngày 1 – 2 lần.

Tìm hiểu thêm: Nấm Lim Xanh – Đặc Điểm, Công Dụng Và Các Bài Thuốc Chữa Bệnh

Bài thuốc hỗ trợ giảm cân

Nguyên liệu:

• Dây thìa canh khô 10g.
• Lá sen 10g.
• Lá vối 10g.

Cách sử dụng:

• Rửa sạch nguyên liệu.
• Cho dây thìa canh, lá sen, lá vối vào ấm nước và tiến hành sắc lấy nước uống.
• Nên uống nước dây thìa canh hỗ trợ giảm cân trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
• Uống ngày 2 – 3 lần.

Bài thuốc hỗ trợ thanh nhiệt, giải độc

Nguyên liệu:

• Dây thìa canh khô 10g.
• Râu bắp 10g.
• 1 muỗng cà phê mật ong. 

Cách sử dụng:

• Rửa sạch nguyên liệu.
• Cho dây thìa canh và râu bắp vào ấm nước, tiến hành sắc lấy nước tương tự như hai cách trên.
• Pha thêm mật ong vào nước dây thìa canh khi còn ấm rồi uống. 
• Uống ngày 1 – 2 lần.

Bài thuốc hỗ trợ cải thiện trí nhớ

Nguyên liệu:

• Dây thìa canh khô 10g.
• Câu kỷ tử 10g.
• Hạt sen 10g.

Cách sử dụng:

• Rửa sạch các nguyên liệu.
• Bỏ dây thìa canh, câu kỷ tử và hạt sen vào ấm cùng 1 lít nước, sắc lấy nước.
• Uống nước dây thìa canh hỗ trợ cải thiện trí nhớ trước bữa ăn 30 phút hoặc sau bữa ăn 1 tiếng.
• Uống mỗi ngày 1 – 2 lần.

Lưu ý khi sử dụng dây thìa canh

Khi sử dụng dây thìa canh, mọi người cần lưu ý những điều sau để đảm bảo an toàn cũng như tận dụng tối đa hiệu quả của dược liệu. Chi tiết như sau: 

• Một số tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng cây Gymnema bao gồm tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, đau đầu, hạ đường huyết. 
• Cây Gymnema có thể tương tác với một số loại thuốc, bao gồm thuốc hạ đường huyết, thuốc chống đông máu, thuốc trị bệnh tim mạch, thuốc trị ung thư.
• Liều lượng sử dụng dây thìa canh có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc Y học cổ truyền để xác định liều lượng phù hợp. Thông thường, liều lượng khuyến cáo là 400 – 600 mg/ngày dưới dạng viên nang hoặc bột.

• Hãy sử dụng dây thìa canh lâu dài và kiên trì để đạt được hiệu quả tốt nhất.
• Nên kết hợp sử dụng cây Gymnema với chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe.

Dây thìa canh là một loại thảo mộc có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, cần sử dụng cây Gymnema đúng cách và phù hợp với đối tượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng dây thìa canh, đặc biệt nếu bạn đang mang thai, cho con nhỏ bú hoặc đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác.