Cây Chìa Vôi: Đặc Điểm, Công Dụng, Cách Dùng Hiệu Quả
Cây chìa vôi là một loại thảo dược quen thuộc trong Y học cổ truyền Việt Nam, không chỉ là phương thuốc quý giá giúp điều trị nhiều bệnh lý mà còn là bí quyết duy trì sức khỏe của nhiều thế hệ. Với những công dụng vượt trội như giảm đau xương khớp, chữa viêm da và hỗ trợ tiêu hóa, cây chìa vôi đã trở thành một phần không thể thiếu trong tủ thuốc của nhiều gia đình. Hãy cùng khám phá những giá trị tuyệt vời mà thảo dược này mang lại trong bài viết bên dưới của Nhất Nam Y Viện.
Tìm hiểu chung
Dưới đây là một số thông tin cơ bản về cây chìa vôi mà bạn cần nắm được trước khi đi vào tìm hiểu công dụng, các bài thuốc kinh nghiệm về thảo dược này.
Cây chìa vôi là gì?
Cây chìa vôi còn gọi là dây chìa vôi, dây đau xương, bạch liễm, bạch phấn đằng, là một loài thực vật hai lá mầm trong họ Nho. Loài thảo dược này được Planch. nghiên cứu khoa học đầu tiên năm 1887.
Tham khảo: Cây Chè Dây – Dược Liệu Có Nhiều Công Dụng Chữa Bệnh
Đặc điểm tự nhiên
Để có thể phân biệt cây chìa vôi với những thảo dược, dược liệu khác, bạn có thể dựa vào những đặc điểm tự nhiên như sau:
- Thân: Dạng bụi leo, thân nhỏ, nhẵn, leo bằng tua cuốn dạng sợi.
- Lá: Lá đơn mọc cách, hình bầu dục nhọn, mép lá nguyên, mặt trên màu xanh lục, mặt dưới màu xanh nhạt, phủ một lớp phấn trắng.
- Hoa: Hoa nhỏ, màu vàng lục, mọc thành chùm ở kẽ lá.
- Quả: Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu đen.
Phân bố
Cây chìa vôi mọc ở đâu? Dây chìa vôi mọc phổ biến ở Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Australia. Ở Việt Nam, cây mọc từ Lào Cai, Thái Nguyên, Ninh Bình vào Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Ninh Thuận và thành phố Hồ Chí Minh.
Thu hái, sơ chế
Thời điểm thu hái:
- Nên thu hái dây chìa vôi vào mùa thu, từ tháng 7 đến tháng 10.
- Lựa chọn những cây trưởng thành, có nhiều lá và rễ củ to, chắc khỏe, không bị sâu bệnh.
Cách thu hái:
- Lá và thân: Dùng dao hoặc kéo sắc cắt cành lá, thân cây. Nên chọn những cành lá xanh tốt, không bị úa héo.
- Rễ củ: Dùng cuốc hoặc thuổng đào lấy rễ củ, thực hiện cẩn thận để không làm gãy rễ.
Xem ngay: Hạt đười ươi có đặc điểm như thế nào?
Hướng dẫn cách sơ chế:
- Lá và thân: Rửa sạch lá và thân cây với nước muối loãng để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất. Cắt lá và thân thành từng đoạn nhỏ khoảng 3 – 5cm. Sao vàng hoặc phơi khô lá và thân cây dưới ánh nắng mặt trời hoặc trong máy sấy. Bảo quản lá và thân cây đã phơi khô trong túi kín, nơi khô ráo, thoáng mát.
- Rễ củ: Rửa sạch rễ củ với nước, ngâm rễ củ trong nước vo gạo hoặc nước muối pha loãng trong khoảng 1 giờ. Cắt rễ củ thành từng lát mỏng, phơi khô rễ củ dưới ánh nắng mặt trời hoặc trong máy sấy. Bảo quản rễ củ đã phơi khô trong túi kín, nơi khô ráo, thoáng mát.
Thành phần hoá học
Thành phần hóa học trong dây chìa vôi có thể thay đổi tùy theo bộ phận của cây và điều kiện sinh trưởng. Tuy nhiên, nhìn chung, các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng dây chìa vôi chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học quan trọng, bao gồm:
- Trong ngọn và lá non: Nước 91,3%, Protein 1,4%, Glucid 5,4%, chất xơ 1,1%, Tro 0,8%, Carotene 1,5 mg%, Vitamin C 42,5 mg%
- Trong thân dây: Hợp chất phenolic, Axit amin, Saponin, Axit hữu cơ.
- Rễ củ: Chất nhầy, Protein, Lipid, Vitamin C, Carotenoid, Flavonoid, chất đắng, Saponin.
Ngoài ra, một số nghiên cứu còn cho thấy cây chìa vôi còn chứa các hợp chất khác như: Alcaloid, Coumarin, Steroid, Tanin,…
Tác dụng của cây chìa vôi
Nhắc tới công dụng của dây chìa vôi, chúng ta không thể bỏ qua những tác dụng sau:
- Hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp: Dây chìa vôi có tác dụng giảm đau, chống viêm, giúp cải thiện tình trạng đau nhức, sưng tấy, cứng khớp do thoái hóa khớp, viêm khớp, gout, thoát vị đĩa đệm,… Các hoạt chất trong cây giúp tăng cường sản xuất dịch khớp, bôi trơn khớp, giúp người bệnh vận động khớp linh hoạt hơn.
Đọc ngay: Tìm hiểu về tác dụng của cây bình vôi
- Hỗ trợ điều trị sỏi thận, sỏi tiết niệu: Thảo dược có tác dụng lợi tiểu, giúp đào thải độc tố, cặn bã ra khỏi cơ thể, từ đó hỗ trợ điều trị sỏi thận, sỏi tiết niệu. Đồng thời giúp giảm co thắt cơ trơn, giảm đau do sỏi gây ra.
- Hỗ trợ điều trị mụn nhọt, lở ngứa: Dây chìa vôi có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giúp sát trùng, tiêu sưng, giảm ngứa, thúc đẩy quá trình liền sẹo. Nước sắc từ dây chìa vôi có thể được dùng để rửa ngoài da hoặc đắp lên vùng da bị mụn nhọt, lở ngứa.
- Hỗ trợ điều trị các bệnh khác: Cây chìa vôi có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh khác như cảm cúm, ho, đau họng, tiêu chảy, táo bón, cao huyết áp, tiểu đường,…
Cách sử dụng cây chìa vôi hiệu quả
Cây chìa vôi có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Dưới đây là một số cách sử dụng phổ biến:
- Sắc uống: Chuẩn bị 6 – 20g dây chìa vôi khô cho 1 lít nước. Rửa sạch dây chìa vôi, cắt nhỏ. Cho dây chìa vôi vào nồi, thêm nước và sắc với lửa nhỏ cho đến khi nước còn lại khoảng 1/3. Tắt bếp, để nguội, lọc lấy nước và uống nước sắc dây chìa vôi chia thành 2 – 3 lần trong ngày.
- Dùng ngoài da: Nếu sử dụng lá chìa vôi tươi, bạn cần tiến hành giã nát, đắp lên vết thương, vết loét, mụn nhọt. Trường hợp dùng rễ chìa vôi, bạn nên giã nát, sao vàng, trộn với dầu mè để đắp lên vết thương.
Bài thuốc kinh nghiệm từ cây chìa vôi
Cây chìa vôi từ lâu đã được biết đến là một vị thuốc dân gian quý giá với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả. Dưới đây là một số bài thuốc kinh nghiệm từ dây chìa vôi được lưu truyền:
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp
Nguyên liệu:
- Lá chìa vôi: 50g.
- Dây đau xương: 30g.
- Cây cỏ xước: 20g.
- Rễ cỏ xước: 20g.
Tìm hiểu ngay: Liều lượng, cách dụng diệp hạ châu
Cách làm:
- Rửa sạch các nguyên liệu.
- Cho tất cả nguyên – dược liệu đã chuẩn bị vào ấm, đổ ngập nước và đun sôi.
- Sắc nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 500ml nước.
- Đun xong, phần nước sắc thu được chia làm 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa phong thấp, đau mỏi, tê bì chân tay
Nguyên liệu:
- Lá chìa vôi: 30g.
- Cỏ xước: 20g.
- Thiên niên kiện: 15g.
- Rễ cây xấu hổ: 15g.
Cách làm:
- Rửa sạch các nguyên liệu.
- Bỏ 4 nguyên liệu bên trên vào nồi, đổ ngập nước và đun sôi.
- Sắc nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 300 – 400ml nước.
- Chia nước đã sắc thành 2 lần và uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa mụn nhọt, viêm da
Nguyên liệu: Lá chìa vôi tươi: 50g.
Cách làm:
- Rửa sạch lá chìa vôi.
- Giã nát lá và đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt, viêm.
- Để khoảng 20 – 30 phút rồi rửa sạch bằng nước ấm để loại bỏ các tạp chất còn sót lại, tránh để da bị viêm nhiễm thêm.
- Thực hiện 2 – 3 lần mỗi ngày.
Bài thuốc giải độc, thanh nhiệt, hỗ trợ trị bệnh gan
Nguyên liệu:
- Lá chìa vôi: 30g.
- Lá dâu tằm: 20g.
- Cỏ nhọ nồi: 20g.
- Rễ cây bồ công anh: 20g.
Cách làm:
- Rửa sạch các nguyên liệu.
- Cho tất cả 4 nguyên liệu vào nồi, đổ ngập nước và đun sôi.
- Sắc nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 500ml nước.
- Phần nước sắc thu được chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa đau dạ dày, viêm loét dạ dày
Nguyên liệu:
- Lá chìa vôi: 30g.
- Lá khôi: 20g.
- Cam thảo: 10g.
Xem ngay: Giảo cổ lam giá bao nhiêu? Mua giảo cổ lam ở đâu?
Cách làm:
- Rửa sạch các nguyên liệu.
- Bỏ cả 3 nguyên liệu vào nồi, đổ ngập nước và đun sôi.
- Sắc nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 300 – 400ml nước.
- Phần nước sắc thu được bạn chia thành 2 lần uống trong ngày.
Lưu ý khi sử dụng cây chìa vôi
Cây chìa vôi, mặc dù có nhiều lợi ích trong Y học cổ truyền, nhưng việc sử dụng cần tuân thủ một số lưu ý để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả. Dưới đây là những điều cần lưu ý khi sử dụng dây chìa vôi:
- Cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn. Không nên tự ý sử dụng dây chìa vôi với liều lượng cao hoặc kéo dài thời gian sử dụng vì có thể gây ra tác dụng phụ.
- Phụ nữ đang mang thai, cho con bú, trẻ em dưới 3 tuổi, người có bệnh lý về gan, thận. Người đang dùng các loại thuốc khác mà không có chỉ định của bác sĩ cần cẩn trọng khi dùng dây chìa vôi.
- Một số người có thể gặp một số tác dụng phụ như đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, dị ứng da. Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, cần ngừng sử dụng dây chìa vôi và tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Cây chìa vôi có thể tương tác với một số loại thuốc khác, làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây ra tác dụng phụ nguy hiểm.
- Cần thông báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ biết tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng trước khi sử dụng dây chìa vôi.
- Nên sử dụng dây chìa vôi có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo chất lượng.
- Không nên sử dụng dây chìa vôi đã bị mốc, hư hỏng.
- Nên bảo quản dây chìa vôi ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Dây chìa vôi là một vị thuốc dân gian, cần sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị khác theo sự tư vấn, chỉ định của bác sĩ để đạt hiệu quả tốt nhất.
Câu hỏi liên quan
Để hiểu hơn về loại thảo dược này, các bạn có thể tham khảo thêm một số thông tin dưới đây:
Cây chìa vôi có mấy loại?
Ở Việt Nam có 14 loài cây chìa vôi được tìm thấy. Tuy nhiên, chỉ có 8 loài trong số đó được sử dụng làm thuốc. Một số loài chìa vôi phổ biến thường được dùng bao gồm:
- Cây chìa vôi 4 cạnh (hồ đằng 4 cạnh): Loại này có thân hình vuông, lá xẻ thùy 4 cạnh, thường được sử dụng để trị bệnh xương khớp, thoát vị đĩa đệm, đau nhức cơ bắp.
- Cây chìa vôi 5 cạnh: Loại này có thân hình ngũ giác, lá xẻ thùy 5 cạnh, có tác dụng tương tự như cây chìa vôi 4 cạnh.
- Dây chìa vôi: Loại này có thân mảnh, lá hình bầu dục, thường được sử dụng để trị đau lưng, mỏi gối, tê bì chân tay.
- Cây chìa vôi núi: Loại này mọc ở vùng núi cao, có tác dụng trị phong thấp, đau nhức xương khớp.
Ngoài ra, còn có một số loài chìa vôi khác như chìa vôi bò, chìa vôi lá nhỏ, chìa vôi rừng,… Tuy nhiên, thông tin về công dụng và cách sử dụng của các loài này còn hạn chế. Lưu ý rằng, việc sử dụng dây chìa vôi để chữa bệnh cần có sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn. Do thành phần hóa học của các loài chìa vôi có thể khác nhau, việc sử dụng không đúng cách có thể dẫn đến tác dụng phụ nguy hiểm.
Cây chìa vôi có uống được không?
Câu trả lời là có. Dây chìa vôi có thể được sử dụng dưới dạng nước sắc để uống nhằm điều trị một số bệnh lý. Tuy nhiên, việc sử dụng dây chìa vôi để uống cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của chuyên gia Y học cổ truyền hoặc bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Việc uống nước từ dây chìa vôi đúng cách sẽ giúp giảm đau nhức xương khớp, chữa phong thấp, giải độc, thanh nhiệt và hỗ trợ điều trị bệnh tiêu hoá.
Mua cây chìa vôi ở đâu?
Để mua cây chìa vôi ở Việt Nam, các bạn có thể tham khảo một số địa chỉ sau đây:
- Mua tại các cửa hàng thuốc Bắc, Y dược cổ truyền: Đây là cách phổ biến nhất để mua cây chìa vôi. Dây chìa vôi được bán ở dạng tươi hoặc khô, đóng gói thành từng bó hoặc túi. Khi mua cần chọn cửa hàng uy tín, đảm bảo chất lượng dây chìa vôi.
- Mua tại các vườn thuốc Nam: Một số vườn thuốc Nam có trồng và bán cây chìa vôi. Ưu điểm của cách mua này là bạn có thể chọn mua cây tươi, chất lượng đảm bảo.
- Mua online: Bạn có thể mua cây chìa vôi online trên các trang thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki,… Ưu điểm của cách mua này là tiện lợi, có thể so sánh giá cả của nhiều cửa hàng khác nhau. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn mua từ những cửa hàng uy tín, có đánh giá tốt từ người mua trước.
Giá cây chìa vôi có thể dao động tùy thuộc vào loại và hình thức mua:
- Cây giống: Dây chìa vôi 4 cạnh có giá khoảng 25.000 đồng/cây. Cây giống chìa vôi Hòa Bình giá khoảng 15.000 đồng/cây.
- Cây khô: 1kg dây chìa vôi khô có giá khoảng 45.000 – 90.000 đồng. 500g dây chìa vôi 4 cạnh khô được bán với giá 46.550 đồng.
Cây chìa vôi là một loại thảo dược có nhiều tác dụng quý cho sức khỏe. Tuy nhiên, cần sử dụng thảo dược đúng cách và liều lượng phù hợp để đảm bảo an toàn, hiệu quả. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về việc sử dụng dây chìa vôi, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn.
