Cây Chè Dây – Dược Liệu Có Nhiều Công Dụng Chữa Bệnh

Cây chè dây là một loại thảo dược quý được biết đến rộng rãi trong Y học cổ truyền Việt Nam. Không chỉ là một giải pháp tự nhiên hiệu quả cho các vấn đề tiêu hóa, cây chè dây còn được sử dụng để thanh nhiệt, giải độc và cải thiện sức khỏe toàn diện. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá chi tiết về cây chè dây, từ đặc điểm, công dụng đến cách sử dụng, để hiểu rõ hơn về giá trị và lợi ích mà loại thảo dược này mang lại.

Tìm hiểu chung

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về cây chè dây mà bạn cần nắm được. 

Cây chè dây là cây gì?

Cây chè dây còn có tên gọi khác là bạch liễm, trà dây và tên khoa học là Ampelopsis cantoniensis (Hook. et Arn.) Planch, thuộc họ Nho (Vitaceae). Đây là một loại cây leo mọc hoang trong rừng, thường được tìm thấy ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Lạng Sơn, Hoà Bình, Quảng Ninh, Nghệ An, Lâm Đồng.

Tham khảo: Cây Bìm Bịp Là Gì? Cần Lưu Ý Gì Khi Trong Điều Trị Bệnh Lý

Đặc điểm tự nhiên

Cây chè dây là loài thực vật dây leo, có những đặc điểm tự nhiên nổi bật giúp nó thích nghi và phát triển tốt trong môi trường tự nhiên. Dưới đây là những đặc điểm tự nhiên của cây trà dây:

• Thân và cành: Trà dây có thân và cành hình trụ cứng cáp, leo cao khoảng 1 – 3 mét, bám vào thân cây khác. Thân cây mọc nhiều lông nhỏ, khi già chuyển sang màu nâu sẫm.
• Lá: Lá chè dây có hình bầu dục, mép răng cưa, màu xanh lục sẫm, mặt dưới có lông tơ. Lá mọc so le và có 7 – 13 lá chét.
• Hoa: Hoa chè dây mọc thành chùm, màu trắng, thường nở vào tháng 6 – 7.
• Quả: Quả chè dây mọng nước, khi chín có màu đen.

Phân bố

Cây trà dây ưa sáng, thường mọc ở những nơi có ánh sáng mặt trời trực tiếp hoặc bán bóng râm. Cây phát triển tốt trên các loại đất ẩm, giàu dinh dưỡng, nhưng cũng có thể chịu được đất nghèo dinh dưỡng.

Cây trà dây thường mọc hoang dại ở các khu rừng, đồi núi, đặc biệt là các vùng núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Cao Bằng, Hà Giang. Ngoài Việt Nam, cây trà dây còn phân bố ở một số nước châu Á khác như Trung Quốc, Thái Lan.

Thu hái, chế biến

Cách thu hái:

• Nên thu hái cây trà dây vào lúc cây chưa ra hoa quả, thường là vào tháng 4 đến tháng 10 hàng năm.
• Lựa chọn những cây chè dây có thân, lá xanh tốt, không bị sâu bệnh.
• Dùng dao hoặc kéo sắc để cắt lấy phần thân và lá của cây, bỏ rễ và cành già.
• Nên thu hái vào lúc trời ráo, tránh thu hái khi trời mưa hoặc sau mưa vì cây sẽ bị nhầy nhớt và dễ bị nấm mốc.

Xem ngay: Đặc điểm hình thái của dây thìa canh

Cách chế biến:

• Sơ chế: Rửa sạch chè dây đã thu hái với nước nhiều lần để loại bỏ bụi bẩn. Cắt chè dây thành từng đoạn ngắn khoảng 2 – 3 cm.
• Phơi khô: Có thể phơi chè dây dưới ánh nắng mặt trời hoặc dùng máy sấy để sấy khô. Nên phơi chè dây ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và đảm bảo vệ sinh. Phơi chè dây cho đến khi khô hoàn toàn, có độ giòn và màu sắc chuyển sang vàng nâu.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của cây chè dây là thân, cành và lá. Cụ thể:

• Thân và cành: Thân và cành của cây trà dây có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng tốt cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ tiêu hóa.
• Lá: Lá của cây trà dây là bộ phận được sử dụng phổ biến nhất. Lá chè dây có chứa nhiều vitamin, khoáng chất và các hợp chất flavonoid có tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, kháng khuẩn, giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.

Thành phần hóa học

Cây chè dây có nhiều thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe, giúp nó trở thành một loại dược liệu quý trong Y học cổ truyền. Dưới đây là các thành phần hóa học chính của cây trà dây:

• Flavonoid: Chè dây chứa nhiều flavonoid, bao gồm quercetin, kaempferol và myricetin. Các chất này có tính chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, kháng viêm và hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Saponin: Là hợp chất glycoside có hoạt tính sinh học cao. Nó có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, chống nấm và hỗ trợ chức năng tiêu hóa.
• Tanin: Là một nhóm các hợp chất polyphenol có tác dụng se da, kháng khuẩn và chống viêm. Tanin trong chè dây giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, tá tràng.
• Các hợp chất phenolic: Có tính chất chống oxy hóa mạnh, giúp giảm nguy cơ các bệnh mãn tính liên quan đến oxi hóa như tim mạch, tiểu đường và ung thư.
• Alkaloid: Đây là các hợp chất hữu cơ chứa nitơ, có hoạt tính sinh học cao, thường có tác dụng giảm đau, kháng viêm và kích thích hệ thần kinh.

Tìm hiểu thêm: Thành phần hóa học của cây cà gai leo

Tác dụng của cây chè dây

Cây chè dây là một loại thảo dược quý trong Y học cổ truyền, được biết đến với nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe. Dưới đây là các tác dụng chính của cây chè dây:

• Kháng khuẩn, chống viêm, giúp giảm tiết axit dạ dày, làm lành vết loét và bảo vệ niêm mạc dạ dày.
• Trung hòa axit dạ dày, kích thích tiêu hóa, giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
• Giải độc gan, hạ men gan, giúp bảo vệ lá gan.
• Tăng cường sức đề kháng.
• Hạ mỡ máu, huyết áp, tốt cho tim mạch.
• Hỗ trợ thanh lọc cơ thể và giảm cân an toàn, hiệu quả.
• Chống viêm, cầm máu, giúp giảm các triệu chứng của bệnh trĩ.
• Giảm axit uric, giúp giảm các triệu chứng của bệnh gout.
• Lợi tiểu, giúp đào thải và hạn chế nguy cơ bị sỏi thận.
• Kháng khuẩn, chống viêm, giúp giảm các triệu chứng của mụn nhọt, mẩn ngứa.

Đối tượng nào nên sử dụng cây chè dây?

Đối tượng nên sử dụng cây chè dây:

• Người bị các bệnh về hệ tiêu hóa: Viêm loét dạ dày, tá tràng, ợ nóng, khó tiêu, đầy bụng, trào ngược dạ dày, nhiễm khuẩn HP.
• Những đối tượng bị mỡ máu và huyết áp cao.
• Trường hợp có sức đề kháng kém, hay ốm vặt.
• Bệnh nhân bị bệnh gan: Viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.
• Người muốn giảm cân.
• Bệnh nhân mắc bệnh gout.
• Người bị sỏi thận. 
• Người bị mụn nhọt, mẩn ngứa.
• Đối tượng làm việc trong môi trường độc hại hoặc những trường hợp muốn thanh lọc cơ thể, tăng cường sức khỏe. 
• Người thường xuyên sử dụng bia rượu, thuốc lá cùng các chất độc hại khác. 

Tham khảo: Trinh Nữ Hoàng Cung Có Tác Dụng Gì Với Sức Khỏe?

Tác dụng phụ của cây chè dây khi sử dụng không đúng cách

Nếu dùng cây chè dây không đúng cách có thể gây ra một số tác dụng phụ như sau:

• Tiêu chảy: Do chè dây có tác dụng lợi tiểu, nếu sử dụng quá liều có thể dẫn đến mất nước và điện giải, gây ra tiêu chảy.
• Đau bụng: Chè dây có thể kích thích dạ dày, gây ra đau bụng, đặc biệt là ở những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm.
• Vàng da, vàng mắt: Nếu sử dụng chè dây quá liều trong thời gian dài, có thể gây ra tình trạng vàng da, vàng mắt do ảnh hưởng đến chức năng gan.
• Mệt mỏi: Chức năng gan bị ảnh hưởng có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
• Huyết áp thấp: Chè dây có tác dụng hạ huyết áp, do đó người có huyết áp thấp nên thận trọng khi sử dụng.
• Hoa mắt, chóng mặt: Huyết áp thấp có thể dẫn đến các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt.
• Dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với các thành phần trong chè dây, dẫn đến các triệu chứng như ngứa ngáy, nổi mẩn đỏ, khó thở.
• Tương tác thuốc: Chè dây có thể tương tác với một số loại thuốc khác, làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm.

Cách sử dụng cây chè dây

Cây chè dây có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:

• Sắc uống: Lấy 20-30g chè dây khô, rửa sạch, cho vào ấm, đổ nước sôi, hãm trong 10 – 15 phút rồi lọc lấy nước uống. Có thể uống trà dây nóng hoặc nguội.
• Pha trà: Lấy 10 – 15g chè dây khô, rửa sạch, cho vào ấm trà, đổ nước sôi, hãm trong 5 – 7 phút rồi thưởng thức. Bạn có thể thêm mật ong hoặc táo đỏ vào trà để tăng thêm hương vị và hiệu quả.
• Xay nhuyễn thành bột: Lấy chè dây khô, sao vàng, xay nhuyễn thành bột mịn. Mỗi ngày, lấy 5 – 10g bột chè dây pha với nước ấm hoặc sữa để uống.
• Ngâm rượu: Lấy 100g chè dây khô, rửa sạch, sao vàng, ngâm với 1 lít rượu trắng trong 10 – 15 ngày. Mỗi ngày, uống 10 – 20ml rượu chè dây trước bữa ăn.

Bài thuốc kinh nghiệm từ cây chè dây

Các bài thuốc chữa bệnh có chứa cây chè dây mang lại hiệu quả tốt có thể kể đến như:

Bài thuốc chữa viêm loét dạ dày, tá tràng

Nguyên liệu: Chè dây khô: 15 – 20g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch chè dây khô bằng nước sạch.
• Đun sôi 1,5 lít nước.
• Cho chè dây vào nồi, đổ nước sôi vào.
• Đun sôi trở lại, sau đó giảm lửa và đun tiếp trong khoảng 20 – 30 phút.
• Lọc lấy nước uống trong ngày. Uống nước trà dây chữa viêm loét dạ dày, tá tràng trước bữa ăn 30 phút để đạt hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc thanh nhiệt, giải độc cơ thể

Nguyên liệu: Chè dây khô: 10-15g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch chè dây khô.
• Đun sôi 1 lít nước.
• Cho chè dây vào ấm, rót nước sôi vào.
• Hãm trong khoảng 15 – 20 phút.
• Rót ra ly và uống như trà, có thể uống thay nước hàng ngày để giúp cơ thể thanh nhiệt, giải độc.

Xem thêm: Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây xương khỉ

Bài thuốc hỗ trợ điều trị nhiễm khuẩn, kháng viêm

Nguyên liệu:

• Chè dây khô: 20g.
• Cam thảo: 10g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch chè dây và cam thảo.
• Cho cả hai vào nồi cùng với 1,5 lít nước.
• Đun sôi, sau đó giảm lửa và đun tiếp trong khoảng 30 phút.
• Lọc lấy nước uống trong ngày. Uống 2 – 3 lần/ngày.

Bài thuốc hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy hơi

Nguyên liệu:

• Chè dây khô: 15g.
• Gừng tươi: 5g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch chè dây khô và gừng tươi. Gừng thái lát mỏng.
• Đun sôi 1,5 lít nước.
• Cho chè dây và gừng vào nồi, đổ nước sôi vào.
• Đun sôi trở lại, sau đó giảm lửa và đun tiếp trong khoảng 20 – 30 phút.
• Lọc lấy nước uống trong ngày. Uống sau bữa ăn để giúp tiêu hóa tốt hơn và giảm triệu chứng đầy hơi.

Bài thuốc an thần, cải thiện giấc ngủ

Nguyên liệu:

• Chè dây khô: 10g.
• Lá sen khô: 10g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch chè dây và lá sen khô.
• Cho cả hai vào nồi cùng với 1 lít nước.
• Đun sôi, sau đó giảm lửa và đun tiếp trong khoảng 20 phút.
• Lọc lấy nước uống trước khi đi ngủ khoảng 30 phút để có giấc ngủ ngon và sâu hơn.

Lưu ý khi sử dụng cây chè dây

Khi sử dụng cây chè dây chữa bệnh, mọi người cần lưu ý những điều sau:

• Nên sử dụng chè dây với liều lượng phù hợp, không nên sử dụng quá liều. Liều lượng thông thường là 20 – 30g chè dây khô mỗi ngày, chia thành nhiều lần sử dụng.
• Có thể sử dụng chè dây dưới dạng trà, sắc thuốc hoặc xay nhuyễn thành bột.
• Nên sử dụng chè dây đã pha trong ngày và tránh để nước trà ngâm qua đêm.
• Nên mua chè dây ở những cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng.
• Sử dụng chè dây quá liều có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, đau bụng, vàng da, vàng mắt, mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, dị ứng. Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, nên ngừng sử dụng chè dây và tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Phụ nữ mang thai, cho con bú, người bệnh thận, huyết áp thấp, người đang sử dụng các loại thuốc khác, nhất là thuốc Tây không nên dùng loại thảo dược này. 
• Nên sử dụng chè dây thường xuyên và đều đặn để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Hãy kết hợp sử dụng chè dây với chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để tăng cường sức khỏe.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng chè dây nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Đọc ngay: Diệp hạ châu giá bao nhiêu? Mua ở đâu?

Câu hỏi liên quan

Bên cạnh những thông tin trên, mọi người có thể xem và tham khảo thêm một số vấn đề thắc mắc dưới đây. 

Uống trà dây hàng ngày có tốt không?

Uống trà dây hàng ngày có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cũng như hỗ trợ rất tốt trong việc điều trị một số bệnh lý. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách và liều lượng để đảm bảo an toàn, hiệu quả. Cụ thể, mọi người chỉ nên sử dụng nước chè dây đã pha trong ngày, không để qua đêm. 

Uống chè dây vào lúc nào là tốt nhất?

Thời điểm lý tưởng để uống trà dây là:

• Trước bữa ăn 30 phút: Đây là thời điểm giúp trung hòa axit dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn, đặc biệt hiệu quả cho người bị bệnh về hệ tiêu hóa như viêm loét dạ dày, tá tràng, ợ nóng, khó tiêu, đầy bụng.
• Buổi sáng: Uống chè dây vào buổi sáng giúp thanh lọc cơ thể, tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ giảm cân hiệu quả.
• Giữa các bữa ăn: Uống chè dây giữa các bữa ăn giúp giải khát, thanh nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa.

Lưu ý, tránh uống chè dây lúc bụng đói (gây kích thích dạ dày), không uống trước khi đi ngủ (gây mất ngủ) và chỉ nên uống tối đa 70g chè dây khô mỗi ngày. 

Mua giống cây chè dây ở đâu?

Mua cây chè dây ở đâu? Bạn có thể mua giống cây chè dây ở một số nơi sau:

• Cửa hàng bán cây cảnh và hạt giống: Đây là nơi phổ biến nhất để mua giống cây trà dây. Bạn có thể tìm thấy các cửa hàng này ở hầu hết các thành phố và thị trấn.
• Vườn ươm cây: Vườn ươm cây là nơi chuyên cung cấp giống cây cho các nhà vườn và người trồng cây. Bạn có thể tìm thấy các vườn ươm cây ở các vùng nông thôn hoặc ngoại ô thành phố.
• Trang web bán hàng trực tuyến: Có rất nhiều trang web bán hàng trực tuyến bán giống cây trà dây. Bạn có thể mua cây giống từ các trang web này và giao hàng tận nhà.
• Nhóm bán hàng trên mạng xã hội: Có rất nhiều nhóm bán hàng trên mạng xã hội bán giống cây chè dây. Bạn có thể tham gia các nhóm này để tìm mua cây giống hoặc trao đổi kinh nghiệm trồng cây với những người khác.

Giá cây giống chè dây sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, thông thường mức giá sẽ rơi vào khoảng 10.000 – 20.000 đồng với cây nhỏ và 50.000 – 120.000 đồng với cây trưởng thành. 

Tóm lại, cây chè dây là một loại cây leo mọc hoang trong rừng, có nhiều công dụng cho sức khỏe. Cây trà dây được sử dụng làm cảnh và làm thuốc nhưng cần sử dụng với liều lượng hợp lý để đảm bảo sức khỏe.