Cây Bìm Bịp Là Gì? Cần Lưu Ý Gì Khi Trong Điều Trị Bệnh Lý

Cây bìm bịp là một trong những loài cây có nguồn gốc từ khu vực Đông Nam Á, nổi tiếng với những đặc tính đặc biệt trong Y học dân gian và Y học hiện đại. Theo các tài liệu nghiên cứu khoa học, bìm bịp không chỉ là một cây cảnh mà còn là nguồn dược liệu quý giá, đặc biệt là trong việc điều trị các vấn đề về gan, xương khớp và nhiều bệnh lý khác. Hãy cùng khám phá sâu hơn về cây bìm bịp và những ứng dụng hữu ích mà nó mang lại trong bài viết này.

Thông tin tổng quan

Trước khi đi tìm hiểu chi tiết về công dụng, các bài thuốc chữa bệnh, các bạn cần nắm được một số thông tin quan trọng về cây bìm bịp như sau: 

Cây bìm bịp là cây gì?

Cây bìm bịp (Clinacanthus nutans), còn được gọi là mảnh cộng, xương khỉ, lá cầm, ưu độn thảo, bìm bìm, cây bạch sửu, khiên ngưu tử,… Đồng thời là một loại cây thuốc quý thuộc họ Ô rô (Acanthaceae). 

Tìm hiểu thêm: Dây Thìa Canh Là Gì? Đặc Điểm, Tác Dụng Với Sức Khỏe

Cây bìm bịp được sử dụng từ lâu đời trong Y học cổ truyền để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau. Thêm vào đó, chúng cũng có thể được sử dụng ở dạng tươi hoặc khô để mang tới hiệu quả hỗ trợ trị bệnh lý về gan và ung thư. 

Thành phần hoá học

Theo nghiên cứu khoa học, cây bìm bịp có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng tốt cho sức khỏe, bao gồm:

• Flavonoid: Đây là nhóm hợp chất có hoạt tính chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do. Một số flavonoid chính trong cây bạch sửu bao gồm luteolin, apigenin, quercetin và kaempferol.
• Glycoside: Glycoside là nhóm hợp chất đường có liên kết với các hợp chất hữu cơ khác. Một số glycoside quan trọng trong cây bạch sửu bao gồm clinacanthaside A, clinacanthaside B và clinacanthaside C.
• Tanin: Tanin là nhóm hợp chất polyphenolic có khả năng tạo phức hợp với protein. Tanin trong cây xương khỉ có tác dụng sát khuẩn, cầm máu và chống viêm.
• Alkaloid: Alkaloid là nhóm hợp chất nitơ có hoạt tính sinh học mạnh. Một số alkaloid chính trong cây bạch sửu bao gồm clinacanthin A, clinacanthin B và clinacanthin C.
• Dầu béo: Cây bạch sửu cũng chứa một lượng nhỏ dầu béo, bao gồm axit linoleic, axit oleic và axit palmitic.

Ngoài ra, cây bạch sửu còn chứa một số vitamin và khoáng chất như vitamin C, vitamin E, kali, canxi và magie.

Đặc điểm

Cây bìm bịp là một loại cây dây leo thân thảo lâu năm, thuộc họ Ô rô (Acanthaceae). Cây có nguồn gốc từ Đông Nam Á, được tìm thấy nhiều ở Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Lào và Indonesia.

• Thân cây: Cây xương khỉ có thân nhỏ, mọc trườn hoặc leo cao tới 3m. Thân cây có màu xanh hoặc đỏ nhạt, có lông trắng bao quanh.
• Lá: Lá cây có hình bầu dục hoặc hình mác, dài từ 5-15cm, rộng từ 2-5cm. Phiến lá có màu xanh thẫm, mặt trên bóng, mặt dưới có lông mềm. Gân lá nổi rõ cả hai mặt, phần mép lá nguyên hoặc hơi lượn sóng.

Xem thêm: Trinh Nữ Hoàng Cung Có Tác Dụng Gì Với Sức Khỏe?

• Hoa: Hoa bìm bịp mọc thành chùm ở ngọn cành. Hoa có màu trắng hoặc đỏ, dài từ 3-5cm. Tràng hoa hình môi, gồm 5 cánh hoa. Môi trên nhỏ, chia thành 2 thùy. Môi dưới to, chia thành 3 thùy. Nhụy hoa có 1 vòi, 2 đầu nhụy.
• Quả: Quả bìm bịp là quả nang, hình bầu dục, dài khoảng 1cm. Quả có màu nâu khi chín, hạt nhỏ, hình trứng.
• Mùa hoa: Cây bìm bịp ra hoa quanh năm, nhưng ra hoa rộ nhất vào mùa hè và mùa thu.
• Phân bố: Cây bìm bịp mọc hoang ở nhiều nơi, thường gặp ở ven rừng, bờ suối, hoặc được trồng làm cảnh trong vườn nhà.

Cây thuốc bìm bịp có mấy loại?

Cây thuốc bìm bịp được chia thành hai loại chính dựa vào màu hoa:

• Bìm bịp hoa đỏ (Clinacanthus nutans): Hoa màu đỏ tươi, thường được sử dụng để điều trị các bệnh về gan, thận, tim mạch và huyết áp.
• Bìm bịp hoa trắng (Clinacanthus siamensis): Có hoa màu trắng, thường được có hiệu quả trong việc điều trị các bệnh về viêm họng, ho, cảm cúm và tiêu hóa.

Ngoài ra, còn có một số loại bìm bịp khác ít phổ biến hơn như:

• Bìm bịp lá nhỏ (Clinacanthus minor): Loại này có lá nhỏ hơn so với hai loại bìm bịp hoa đỏ và hoa trắng.
• Bìm bịp lá tím (Clinacanthus purpureus): Có lá màu tím.

Tham khảo: Thành phần hóa học của cây cà gai leo

Cả hai loại bìm bịp hoa đỏ và hoa trắng đều có tác dụng tốt cho sức khỏe, nhưng bìm bịp hoa đỏ được sử dụng phổ biến hơn vì có nhiều hoạt chất có lợi hơn.

Tác dụng của cây bìm bịp

Cây bạch sửu vừa được sử dụng trong Y học cổ truyền, vừa được ứng dụng vào Y học hiện đại với những tác dụng như sau:

Trong Y học cổ truyền

Cây bìm bịp là một loại cây thuốc quý được sử dụng từ lâu đời trong Y học cổ truyền với những công dụng như:

• Thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ lưu thông khí huyết. 
• Bổ huyết và góp phần làm mạnh xương cốt. 
• Hạ hỏa, lợi mật, làm mát gan. 

Trong Y học hiện đại

Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh cây bìm bịp có chứa nhiều hoạt chất có tác dụng:

• Nhờ có các dưỡng chất nên xương khỉ vừa có tác dụng bồi bổ cơ thể, vừa giúp tăng cường sức đề kháng. 
• Hàm lượng tanin kết hợp với cerebrosid có trong cây bạch sửu giúp chống lại các cơn đau do viêm khớp. 
• Giải độc gan, hỗ trợ điều trị bệnh xơ gan, viêm gan, ung thư gan nhờ thành phần tanin liên kết chặt chẽ với protein. Từ đó ngăn chặn quá trình oxy hóa, loại bỏ các gốc tự do và ngăn ngừa sự hình thành, phát triển của tế bào ung thư. 
• Kháng viêm, kháng khuẩn, chống oxy hóa, phòng bệnh tiểu đường. 
• Cầm máu, tốt cho tim mạch. 
• Chữa lở miệng, bệnh trĩ, viêm xoang. 
• Hỗ trợ điều trị mẩn ngứa ngoài da, côn trùng cắn hoặc những tổn thương do virus Herpes simplex gây ra. 
• Hàm lượng canxi có trong cây xương khỉ cũng giúp bảo vệ xương, phục hồi các tổn thương, chữa đau nhức hiệu quả. 

Tìm hiểu thêm: Cây bạch hoa xà thiệt thảo trị bệnh gì, hướng dẫn sử dụng?

Cây bìm bịp trị bệnh gì?

Cây bìm bịp có nhiều tác dụng trong y học, được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số bệnh lý như sau:

• Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan: Cây bạch sửu có tác dụng giải độc gan, bảo vệ gan khỏi tác hại của các chất độc hại như rượu bia, thuốc lá, hóa chất,… Từ đó góp phần điều trị các bệnh về gan như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ,… cũng như giúp hạ men gan, cải thiện chức năng gan.
• Chữa các bệnh về thận: Thảo dược này có tác dụng lợi tiểu, giúp thanh lọc cơ thể, loại bỏ các độc tố ra khỏi cơ thể. Hỗ trợ điều trị các bệnh về thận như viêm thận, suy thận cũng như giúp giảm phù nề do bệnh thận gây ra.
• Điều trị các bệnh về tim mạch và huyết áp: Góp phần làm hạ huyết áp, điều hòa nhịp tim, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ,… Hỗ trợ điều trị các bệnh về huyết áp như cao huyết áp, huyết áp thấp.
• Chữa các bệnh về xương khớp: Theo nghiên cứu, xương khỉ có khả năng làm giảm đau nhức xương khớp, sưng tấy, hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp như viêm khớp, thoái hóa khớp,…
• Hỗ trợ điều trị các bệnh về da liễu: Cây bạch sửu có tác dụng sát khuẩn, chống viêm. Hỗ trợ điều trị các bệnh về da liễu như mụn nhọt, mẩn ngứa, dị ứng và làm lành vết thương nhanh chóng.
• Hỗ trợ điều trị các bệnh khác: Ngoài những công dụng nêu trên, bìm bịp còn được sử dụng để tăng cường hệ miễn dịch, an thần, giảm stress, giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Từ đó góp phần điều trị các bệnh về đường hô hấp như ho, cảm cúm, viêm họng,… 

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây bìm bịp

Tùy theo bệnh lý cụ thể, các thầy thuốc có thể kê đơn, bốc thuốc và kết hợp bìm bịp với các dược liệu, thảo dược phù hợp. Dưới đây là thông tin về một số bài thuốc chữa bệnh từ cây bìm bịp mà bạn có thể tham khảo:

• Bài thuốc chữa bệnh gan: Chuẩn bị 30g cây bìm bịp khô, 20g râu ngô, 12g lá cây vọng cách, 16g sâm đại hành, 10g trần bì, 12g lá quao. Rửa sạch tất cả các nguyên liệu, thái nhỏ rồi cho vào nồi, thêm 1 lít nước, sắc với lửa nhỏ. Khi nước còn lại khoảng 300ml, bạn cho ra ngoài và chia thành 2 lần uống trong ngày.

Đọc ngay: Cam thảo trị bệnh gì? Có nên sử dụng hàng ngày hay không?

• Bài thuốc hỗ trợ điều trị thoái hóa cột sống: Nguyên liệu cần có gồm 80g lá bìm bịp tươi, 50g ngải cứu tươi, 50g củ sâm đại hành. Rửa sạch tất cả các nguyên liệu, giã nát hỗn hợp trên, xào nóng với giấm. Đắp hỗn hợp lên chỗ đau, băng cố định lại vào buổi tối trước khi ngủ.
• Bài thuốc chữa bong gân, trật khớp: Lá bìm bịp, lá ngũ trảo, lá cây thanh táo. Rửa sạch tất cả các nguyên liệu, giã nát và đắp hỗn hợp lên chỗ bong gân, trật khớp, băng cố định lại.
• Bài thuốc chữa lở miệng: 60g lá bìm bịp tươi. Rửa sạch lá bìm bịp, giã nát, lọc lấy nước. Ngậm và nuốt dần nước cốt lá bìm bịp trong ngày. Kết hợp súc miệng bằng nước muối và chải răng thường xuyên.
• Bài thuốc chữa ho: 30g lá bìm bịp tươi, 20g lá hẹ, 10g gừng tươi. Sơ chế tất cả các nguyên liệu bằng cách rửa sạch rồi thái nhỏ. Sau đó cho hết vào nồi, thêm 500ml nước, sắc còn lại khoảng 200ml và chia thành 2 lần uống trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng cây bìm bịp chữa bệnh

Mặc dù cây bìm bịp có nhiều tác dụng chữa bệnh nhưng bạn cần lưu ý một số điều sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Không nên sử dụng cây bìm bịp nếu đang mang thai, cho con bú, người huyết áp thấp, người có cơ địa dị ứng hoặc đang điều trị theo phác đồ của bác sĩ. 
• Khi sử dụng cây bìm bịp chữa bệnh, bạn có thể gặp phải các tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, đau bụng, hạ huyết áp, dị ứng.
• Nên sử dụng cây bìm bịp theo liều lượng khuyến cáo hoặc hướng dẫn của bác sĩ.
• Không nên sử dụng cây bìm bịp quá liều vì có thể gây ra tác dụng phụ.
• Nên sử dụng cây bìm bịp tươi hoặc đã được sấy khô đúng cách.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liều lượng và cách dùng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.

Mua cây bìm bịp ở đâu, giá bao nhiêu?

Bạn có thể mua cây bìm bịp ở một số địa điểm sau:

• Chợ thuốc Bắc: Đây là nơi bạn có thể dễ dàng tìm thấy cây bìm bịp với giá cả phải chăng. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn mua ở những cửa hàng uy tín để đảm bảo chất lượng.
• Cửa hàng bán thảo dược: Các cửa hàng bán thảo dược thường có nhiều loại cây thuốc khác nhau, bao gồm cả cây bìm bịp. Giá cả ở đây có thể cao hơn so với chợ thuốc Bắc nhưng chất lượng thường được đảm bảo hơn.
• Các trang web bán hàng trực tuyến: Bạn có thể mua cây bìm bịp trên các trang web bán hàng trực tuyến như Shopee, Lazada, Tiki,… Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn mua của những shop uy tín và có đánh giá tốt từ người mua trước.

Giá cả cây bìm bịp có thể dao động tùy thuộc vào khu vực, loại cây, kích thước cây, và điều kiện cung cầu tại thời điểm mua. Dưới đây là mức giá mà bạn có thể tham khảo khi mua cây xương khỉ: 

• Cây bìm bịp tươi: Giá bán dao động từ 20.000 – 50.000 đồng/kg.
• Cây bìm bịp khô: Giá bán dao động từ 100.000 – 200.000 đồng/kg.

Trên đây là những thông tin về cây bìm bịp và các bài thuốc kèm theo. Mặc dù bìm bịp có thể mang đến hiệu quả cải thiện nhiều bệnh lý khác nhau, tuy rất an toàn nhưng không phải đối tượng nào cũng phù hợp để sử dụng. Vậy nên để tránh các rủi ro không mong muốn, các bạn nên tham khảo sự tư vấn của bác sĩ – thầy thuốc trước khi sử dụng thảo dược này.