Cây Tầm Gửi – Thực Vật Ký Sinh Có Nhiều Công Dụng Tốt

Cây tầm gửi loài thực vật ký sinh độc đáo, không chỉ thu hút sự chú ý bởi hình thái đặc biệt mà còn bởi những ứng dụng phong phú trong Y học cổ truyền. Với khả năng sống bám trên các cây chủ để hút chất dinh dưỡng, cây tầm gửi đã trở thành một phần quan trọng của hệ sinh thái cũng như các bài thuốc dân gian. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về cây tầm gửi, từ đặc điểm sinh học cho đến những công dụng chữa bệnh tuyệt vời mà nó mang lại.

Thông tin tổng quan

Để biết cây tầm gửi chữa được bệnh gì, có tác dụng gì, đâu là bài thuốc kinh nghiệm thường được áp dụng, mọi người cần nắm được những thông tin dưới đây. 

Cây tầm gửi là gì?

Cây tầm gửi là một loại thực vật ký sinh, tức là nó sống bám vào một cây chủ khác để lấy chất dinh dưỡng. Thay vì tự mình tạo ra thức ăn qua quá trình quang hợp như nhiều loại cây khác, tầm gửi cắm rễ vào thân hoặc cành của cây chủ để hút nước và chất dinh dưỡng.

Xem thêm: Cây Tầm Bóp – Bí Quyết Từ Thảo Dược Chữa Bệnh An Toàn

Có nhiều loài tầm gửi khác nhau và chúng có thể ký sinh trên nhiều loại cây chủ, từ các cây gỗ lớn đến cây bụi nhỏ. Một số loài tầm gửi còn có khả năng quang hợp, nghĩa là chúng có thể tạo ra một phần năng lượng thông qua quá trình quang hợp, nhưng vẫn phụ thuộc vào cây chủ để có đủ dinh dưỡng.

Đặc điểm tự nhiên 

Cây tầm gửi có một số đặc điểm tự nhiên đáng chú ý, phản ánh khả năng thích nghi và lối sống ký sinh của nó. Cụ thể như sau:

Hình thái

• Thân: Thân  tầm gửi thường nhỏ, mềm, phân nhánh nhiều và có màu xanh lục hoặc vàng nhạt.
• Lá: Lá nhỏ, mọc đối hoặc mọc vòng, hình bầu dục hoặc hình mác. Lá thường có màu xanh lục, giúp cây quang hợp để tạo ra một phần dinh dưỡng.
• Rễ: Rễ của tầm gửi rất đặc biệt, gọi là rễ giác mút. Loại rễ này cắm sâu vào thân cây chủ, hút nước và chất dinh dưỡng nuôi sống tầm gửi.
• Hoa và quả: Hoa tầm gửi nhỏ, không có cánh hoa sặc sỡ. Quả tầm gửi thường có màu trắng, hình cầu hoặc hình bầu dục, chứa nhiều chất nhầy.

Sinh thái

• Môi trường sống: Cây tầm gửi thường sống bám trên các cây gỗ lớn như cây mít, cây bưởi, cây dâu, cây gạo,…
• Cách sinh trưởng: Hạt tầm gửi thường được chim hoặc động vật phát tán. Khi hạt rơi vào các vết nứt trên vỏ cây chủ, chúng sẽ nảy mầm và phát triển rễ giác mút để bám chặt vào cây chủ.
• Dinh dưỡng: Cây tầm gửi không có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ hoàn toàn. Chúng lấy một phần dinh dưỡng từ quá trình quang hợp và phần lớn dinh dưỡng được lấy từ cây chủ thông qua rễ giác mút.

Đặc điểm sinh học

• Khả năng thích nghi: Cây tầm gửi có khả năng thích nghi rất cao với điều kiện sống khắc nghiệt. Chúng có thể sống trên nhiều loại cây chủ khác nhau và chịu được cả nắng nóng và lạnh giá.
• Tốc độ sinh trưởng: Tốc độ sinh trưởng của cây tầm gửi khá chậm. Chúng thường tạo thành những bụi cây nhỏ trên cây chủ.

Đọc ngay: Cây Địa Hoàng (Cây Sinh Địa) Và Hiệu Quả Bổ Thận

Phân loại

Có rất nhiều loài tầm gửi khác nhau, mỗi loài có những đặc điểm hình thái và sinh thái khác nhau. Việc phân loại cây tầm gửi khá phức tạp và cần có kiến thức chuyên môn.

Thành phần hóa học

Thành phần hoạt chất của tầm gửi bao gồm nhiều hợp chất hóa học có hoạt tính sinh học cao, đóng vai trò quan trọng trong y học và dược liệu. Dưới đây là một số hoạt chất chính thường có mặt trong cây tầm gửi:

• Alkaloid là các hợp chất hữu cơ có chứa nitơ, được biết đến với nhiều tác dụng sinh học. Một số alkaloid trong tầm gửi có thể có tác dụng an thần, giảm đau và chống co giật.
• Flavonoid là nhóm hợp chất polyphenolic nổi tiếng với đặc tính chống oxy hóa mạnh. Chúng giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do gốc tự do, đồng thời có tác dụng chống viêm, tăng cường sức khỏe tim mạch và cải thiện tuần hoàn máu.
• Polysaccharide là các carbohydrate phức tạp, có vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch. Chúng có thể hỗ trợ cơ thể chống lại nhiễm trùng và một số loại ung thư.
• Lectin là các protein có khả năng gắn kết với carbohydrate, thường có tác dụng kích thích hệ miễn dịch. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng lectin trong tầm gửi có thể có tiềm năng chống ung thư và điều hòa hệ miễn dịch.
• Triterpenoid là nhóm hợp chất có nhiều hoạt tính sinh học, bao gồm khả năng chống viêm, chống oxy hóa và bảo vệ gan. Một số triterpenoid còn được nghiên cứu về khả năng chống lại các tế bào ung thư và hỗ trợ sức khỏe tổng quát.
• Axit hữu cơ (Oleanolic acid và Ursolic acid) là hai loại axit hữu cơ có trong tầm gửi. Được biết đến với các tác dụng chống viêm, chống khuẩn và bảo vệ gan. Chúng cũng có tiềm năng trong việc chống lại ung thư.
• Các hợp chất phenolic có tính chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tổn thương do gốc tự do gây ra. Chúng cũng có tác dụng kháng viêm và có thể giúp phòng ngừa các bệnh mãn tính.
• Ngoài flavonoid và phenolic, cây tầm gửi còn chứa nhiều chất chống oxy hóa khác. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh như bệnh tim mạch và ung thư.

Công dụng của cây tầm gửi

Cây tầm gửi có nhiều công dụng trong Y học cổ truyền và hiện đại, nhờ vào các hoạt chất sinh học phong phú mà nó chứa. Dưới đây là một số công dụng phổ biến của cây tầm gửi:

• Hạ huyết áp: Tầm gửi được sử dụng trong Y học dân gian để hỗ trợ điều trị cao huyết áp. Các hợp chất như flavonoid và alkaloid trong tầm gửi có thể giúp giãn mạch và cải thiện lưu thông máu, từ đó làm giảm huyết áp.
• Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch: Cây tầm gửi có khả năng cải thiện sức khỏe tim mạch bằng cách tăng cường tuần hoàn máu, giảm cholesterol và bảo vệ mạch máu khỏi tổn thương. Điều này giúp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành.

Tìm hiểu thêm: Cây Sầu Đâu Và Tác Dụng Trị Bệnh Ngoài Da, Bệnh Tiêu Hoá

• Tăng cường hệ miễn dịch: Các polysaccharide và lectin trong tầm gửi có tác dụng kích thích hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng, tăng cường khả năng đề kháng với bệnh tật.
• Chống ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy các hợp chất trong tầm gửi, đặc biệt là lectin và triterpenoid, có tiềm năng chống lại sự phát triển của các tế bào ung thư. Tầm gửi được nghiên cứu như một liệu pháp hỗ trợ trong điều trị ung thư, giúp giảm tác dụng phụ của hóa trị và tăng cường hiệu quả điều trị.
• Chống viêm và giảm đau: Tầm gửi có tác dụng chống viêm, giảm đau, nhờ vào các hợp chất như flavonoid và triterpenoid. Nó được sử dụng để điều trị các bệnh viêm nhiễm, đau nhức cơ xương và các tình trạng viêm mãn tính khác.
• Cải thiện chức năng gan: Các axit hữu cơ như oleanolic acid, ursolic acid trong tầm gửi có tác dụng bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây hại, giảm viêm gan và cải thiện chức năng gan. Tầm gửi có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh về gan như viêm gan, xơ gan.
• Chống oxy hóa: Cây tầm gửi chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do gốc tự do. Từ đó giúp người dùng giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư, tiểu đường hay các bệnh tim mạch.
• Điều hòa đường huyết: Một số loài tầm gửi được cho là có tác dụng điều hòa đường huyết, giúp kiểm soát mức đường trong máu ở người bị tiểu đường.
• Lợi tiểu và giải độc: Tầm gửi có tính lợi tiểu, giúp cơ thể loại bỏ các chất độc hại qua đường tiểu. Điều này hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh như sỏi thận, phù nề và các tình trạng liên quan đến sự ứ nước trong cơ thể.
• Điều trị các bệnh về xương khớp: Trong Y học cổ truyền, tầm gửi được sử dụng để giảm đau và viêm trong các bệnh lý về xương khớp như viêm khớp, đau lưng, đau vai gáy.

Các cách sử dụng cây tầm gửi

Cây tầm gửi có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau trong Y học dân gian và Y học hiện đại, tùy thuộc vào mục đích sử dụng, loại bệnh cần điều trị. Dưới đây là một số cách phổ biến để sử dụng tầm gửi:

Sắc uống (trà tầm gửi)

• Cách làm: Lá, cành hoặc thân tầm gửi được rửa sạch, cắt nhỏ, phơi khô, sau đó sắc lấy nước uống. Có thể dùng khoảng 20 – 30g dược liệu khô, đun sôi với khoảng 500ml nước trong 15 – 20 phút, sau đó lọc lấy nước uống.
• Công dụng: Trà tầm gửi thường được dùng để hạ huyết áp, tăng cường sức khỏe tim mạch, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường, giảm viêm và đau nhức.

Ngâm rượu

• Cách làm: Tầm gửi (thường là thân và cành) được ngâm trong rượu trắng (thường 40 – 45 độ cồn) với tỷ lệ 1 phần tầm gửi và 5 – 10 phần rượu. Ngâm trong khoảng 1 – 2 tháng, sau đó có thể dùng rượu này để uống mỗi ngày 1 – 2 ly nhỏ.
• Công dụng: Rượu tầm gửi được dùng để hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, giảm đau nhức cơ thể, tăng cường tuần hoàn máu và sức khỏe tổng thể.

Tham khảo: Cây Phèn Đen Và Công Dụng Chữa Bệnh Ngoài Da

Đắp ngoài (chườm hoặc xoa bóp)

• Cách làm: Lá tầm gửi được giã nát hoặc nấu thành cao, sau đó dùng để đắp lên vùng bị sưng, đau hoặc viêm. Ngoài ra, rượu tầm gửi cũng có thể được dùng để xoa bóp các khớp, cơ bị đau nhức.
• Công dụng: Giảm viêm, giảm đau nhức xương khớp, chữa các vết bầm tím, sưng tấy.

Dùng dưới dạng bột hoặc cao khô

• Cách làm: Tầm gửi sau khi được sấy khô có thể được nghiền thành bột mịn. Bột này có thể được pha với nước ấm để uống hoặc trộn với mật ong để làm viên uống.
• Công dụng: Bột tầm gửi có thể được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến huyết áp, tiểu đường hoặc hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch.

Chiết xuất và sử dụng trong thực phẩm chức năng

• Cách làm: Các hoạt chất từ tầm gửi có thể được chiết xuất để sản xuất các loại thực phẩm chức năng hoặc thuốc viên. Các sản phẩm này thường được sử dụng dưới dạng viên nang, viên nén hoặc dịch chiết.
• Công dụng: Được sử dụng để tăng cường sức khỏe, hỗ trợ điều trị các bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch và thậm chí là ung thư.

Dùng trong chế biến món ăn

• Cách làm: Ở một số vùng, tầm gửi có thể được dùng trong chế biến món ăn như canh tầm gửi hoặc tẩm bột chiên. Tuy nhiên, không phải loại tầm gửi nào cũng ăn được và cần có sự hiểu biết để chọn loại phù hợp.
• Công dụng: Bổ sung dưỡng chất và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Đọc ngay: Lợi Ích Chữa Bệnh Của Cây Ô Rô Trong Y Học Cổ Truyền

Tắm hoặc xông hơi

• Cách làm: Tầm gửi có thể được đun sôi lấy nước, sau đó dùng để tắm hoặc xông hơi, giúp thư giãn cơ thể, giảm đau nhức và hỗ trợ điều trị các bệnh ngoài da.
• Công dụng: Thư giãn, giảm căng thẳng, giảm đau cơ và hỗ trợ điều trị các bệnh về da.

Ngâm nước uống

• Cách làm: Một số loại tầm gửi có thể được ngâm trực tiếp trong nước ấm và dùng như nước uống hàng ngày, giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa.
• Công dụng: Thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa, lợi tiểu.

Một số bài thuốc kinh nghiệm từ cây tầm gửi

Cây tầm gửi đã được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa trị các bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc kinh nghiệm từ tầm gửi, dựa trên những ứng dụng phổ biến trong Y học cổ truyền:

Bài thuốc hạ huyết áp

• Nguyên liệu: Tầm gửi ký sinh trên cây dâu (còn gọi là tang ký sinh) 20g, cỏ xước 16g, rễ nhàu 12g, ngưu tất 12g.
• Cách dùng: Sắc tất cả các nguyên liệu với 600ml nước, đun nhỏ lửa đến khi còn khoảng 300ml nước và uống khi còn ấm.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp

• Nguyên liệu: Tầm gửi trên cây gạo 20g, ngưu tất 12g, đỗ trọng 12g, tục đoạn 12g, cốt toái bổ 10g.
• Cách dùng: Sắc uống với 700ml nước, đun sôi đến khi còn khoảng 350ml rồi chia thành nhiều lần uống trong ngày. 

Bài thuốc chữa đau lưng, mỏi gối

• Nguyên liệu: Tầm gửi cây dâu 20g, thổ phục linh 16g, đỗ trọng 12g, tang chi (cành dâu) 12g.
• Cách dùng: Sắc tất cả các nguyên liệu với 800ml nước, đun đến khi còn 400ml. Uống nước tầm gửi chữa đau lưng, mỏi gối ngày 2 lần. 

Bài thuốc chữa mất ngủ

• Nguyên liệu: Tầm gửi cây gạo 15g, lạc tiên 12g, tâm sen 8g, lá vông nem 10g.
• Cách dùng: Sắc tất cả các nguyên liệu với 600ml nước, đun sôi đến khi còn 300ml. Uống trước khi đi ngủ.

Bài thuốc lợi tiểu, giải độc

• Nguyên liệu: Tầm gửi cây mít 20g, mã đề 16g, rễ cỏ tranh 12g, cam thảo đất 8g.
• Cách dùng: Sắc uống với 700ml nước, đun sôi đến khi còn 350ml và chia thành 2 lần uống.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị tiểu đường

• Nguyên liệu: Tầm gửi trên cây xoan 15g, khổ qua 10g, dây thìa canh 12g, thiên hoa phấn 12g.
• Cách dùng: Sắc uống với 800ml nước, đun sôi đến khi còn 400ml và uống hết trong ngày.

Bài thuốc chữa đau bụng kinh, điều hòa kinh nguyệt

• Nguyên liệu: Tầm gửi cây chanh 15g, ngải cứu 12g, ích mẫu 12g, hương phụ 8g.
• Cách dùng: Sắc tất cả các nguyên liệu với 600ml nước, đun sôi đến khi còn 300ml. Uống làm 2 lần trong ngày, uống trước kỳ kinh 5 – 7 ngày.

Bài thuốc chữa viêm họng, viêm amidan

• Nguyên liệu: Tầm gửi cây xoan 20g, cam thảo 8g, cát cánh 12g, hoàng liên 6g.
• Cách dùng: Sắc uống với 600ml nước, đun sôi đến khi còn 300ml và uống trong ngày. 

Câu hỏi liên quan

Dưới đây là một số câu hỏi liên quan tới cây tầm gửi mà bạn có thể tham khảo thêm. Chi tiết như sau: 

• Cây tầm gửi sống ở đâu? Cây tầm gửi là một loại thực vật ký sinh, nghĩa là nó sống bám vào các cây khác để lấy chất dinh dưỡng. Chính vì thế, bạn sẽ không tìm thấy tầm gửi mọc độc lập trên đất.
• Uống tầm gửi cây gạo có tác dụng gì? Tầm gửi cây gạo có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh thận, giải độc gan, hạ huyết áp, giảm đau nhức, an thần, góp phần cải thiện sức khỏe tim mạch và xương khớp,…
• Mua cây tầm gửi ở đâu? Cây tầm gửi là một loại dược liệu quý, được nhiều người tìm mua để sử dụng. Tuy nhiên, không phải nơi nào cũng bán loại cây này. Để đảm bảo chất lượng và hiệu quả khi sử dụng, bạn nên tìm mua ở những địa chỉ uy tín. Cụ thể bạn có thể mua ở các cửa hàng thuốc Nam, nhà thuốc Đông y hoặc các trang web bán hàng trực tuyến. 

Cây tầm gửi không chỉ là một loài thực vật thú vị với lối sống ký sinh đặc trưng mà còn là nguồn dược liệu quý giá trong Y học cổ truyền. Những bài thuốc từ  tầm gửi đã được nhiều thế hệ áp dụng để điều trị các bệnh lý khác nhau, chứng minh giá trị của loài cây này trong cuộc sống hàng ngày. Dù vậy, để sử dụng tầm gửi một cách hiệu quả và an toàn, cần có sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tầm gửi và những tiềm năng mà nó mang lại.