Cây Lạc Tiên Có Tác Dụng Gì? Cách Sử Dụng Lạc Tiên Hiệu Quả

Cây lạc tiên là một loài thảo dược quen thuộc trong Y học cổ truyền, được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Với khả năng an thần, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ, cây lạc tiên đã trở thành lựa chọn phổ biến cho những ai tìm kiếm một phương pháp tự nhiên để chăm sóc sức khỏe. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những đặc điểm nổi bật và các lợi ích sức khỏe mà cây lạc tiên mang lại cũng như cách sử dụng thảo dược một cách an toàn, hiệu quả.

Tìm hiểu chung

Lạc tiên là một loại cây dây mọc leo, thân mềm với những thông tin cụ thể như sau:

Cây lạc tiên là cây gì?

Cây lạc tiên (Passiflora foetida L.) hay còn gọi là nhãn lồng, chùm bao. Đây là một loài cây leo có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Mỹ. 

• Tên khoa học: Passiflora foetida L.
• Họ: Lạc tiên (Passifloraceae).
• Nguồn gốc: Vùng nhiệt đới châu Mỹ.
• Tính vị: Tính mát, vị ngọt, hơi đắng. 

Xem thêm: Cây Huyết Rồng Và Những Tác Dụng Nổi Bật Với Sức Khỏe

Đặc điểm tự nhiên

Cây lạc tiên có những đặc điểm sinh học và hình thái nổi bật như sau:

• Thân cây: Cây lạc tiên là cây leo thân mềm, có thể dài đến 10 mét. Thân cây có màu xanh nhạt, có lông mịn phủ kín.
• Lá: Lá cây có hình tim, mép lá có răng cưa nhỏ. Mặt dưới của lá có lông tơ mịn giúp giảm sự thoát hơi nước. Lá có thể dài từ 5 đến 15cm, rộng từ 4 đến 10cm.
• Hoa: Hoa lạc tiên có màu trắng hoặc tím nhạt, rất đẹp mắt, thường mọc đơn lẻ ở các nách lá. Hoa có mùi thơm nhẹ, thu hút côn trùng giúp thụ phấn. Cấu trúc hoa phức tạp với các cánh hoa dài và xếp đều quanh nhụy. 
• Quả: Quả lạc tiên nhỏ, khi chín có màu vàng hoặc cam, có vỏ mỏng, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ bao quanh bởi lớp thịt quả mọng nước. Quả chùm bao có vị ngọt nhẹ, có thể ăn được.

Phân bố

Cây lạc tiên mọc hoang dã ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tại Việt Nam, cây lạc tiên phân bố rộng rãi từ Bắc vào Nam. Cây ưa sống ở những nơi có độ ẩm cao như ven sông, suối, bờ ao và trong các khu vườn rậm rạp. Cây leo bám lên các cây khác hoặc hàng rào để phát triển.

Thành phần hóa học

Cây lạc tiên chứa nhiều thành phần hóa học quan trọng có giá trị dược liệu. Bao gồm:

• Alkaloid: Harman – một alkaloid có tác dụng an thần và chống co giật. Ngoài ra, còn có Harman-β-carboline với tác dụng chống trầm cảm và giảm căng thẳng.
• Flavonoid: Chrysin – một flavonoid có khả năng chống oxy hóa, kháng viêm và an thần. Vitexin và isovitexin cũng là một flavonoid có tác dụng an thần, giảm căng thẳng và lo âu.
• Saponin: Các saponin trong lạc tiên có tác dụng giảm đau, kháng viêm và bảo vệ gan.
• Cyanogenic glycoside: Passiflorine là một glycoside có tác dụng an thần và giãn cơ.
• Phenolic acid: Chlorogenic acid có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do.
• Amino acid: GABA (Gamma-Aminobutyric Acid) – axit amin quan trọng có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương, giúp an thần và cải thiện giấc ngủ.
• Triterpenoid: Các hợp chất triterpenoid trong cây chùm bao có tác dụng kháng viêm và bảo vệ gan.
• Steroid: Các hợp chất steroid giúp giảm viêm và có tác dụng bảo vệ sức khỏe tổng thể.
• Acid hữu cơ: Malic acid và citric acid là những acid có tác dụng làm dịu và tăng cường chức năng tiêu hóa.
• Khoáng chất: Cây lạc tiên còn chứa nhiều khoáng chất như canxi, magie và kali, giúp tăng cường sức khỏe xương, cơ.
• Các thành phần khác: Tinh dầu có tác dụng làm dịu, giảm căng thẳng và an thần. Bên cạnh đó, còn có các hợp chất phenolic khác với tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

Đọc ngay: Cây Chè Dây – Dược Liệu Có Nhiều Công Dụng Chữa Bệnh

Tác dụng của cây lạc tiên

Cây lạc tiên có tác dụng gì? Cây lạc tiên có nhiều tác dụng dược liệu quan trọng nhờ vào các thành phần hóa học đa dạng và phong phú. Dưới đây là một số tác dụng chính của chùm bao:

• Nhờ các thành phần như alkaloid (harman, harmin, harmol), flavonoid (vitexin, isovitexin), saponin (passiflorin A, passiflorin B, passiflorin C), cây chùm bao có tác dụng an thần, giúp dễ ngủ, ngủ sâu giấc, giảm mất ngủ, lo âu, căng thẳng.
• Cây lạc tiên có tác dụng hạ huyết áp hiệu quả, do vậy được sử dụng để điều trị cao huyết áp.
• Giảm đau, chống viêm, hỗ trợ điều trị các bệnh như đau khớp, nhức mỏi cơ thể, viêm loét dạ dày,…
• Lợi tiểu, giải độc, thanh nhiệt, góp phần điều trị các bệnh như sỏi thận, bí tiểu, mụn nhọt,…
• Cây chùm bao giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm.
• Cây chùm bao có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác hại của gốc tự do, do vậy giúp phòng ngừa các bệnh ung thư, tim mạch,…
• Một số tác dụng khác: Hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt, giảm co thắt cơ trơn, giảm cholesterol, tăng cường trí nhớ, làm đẹp da.

Cách sử dụng cây lạc tiên

Do có nhiều công dụng dược liệu nên lạc tiên thường được sử dụng dưới nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể như: 

• Dùng làm trà: Rửa sạch phần thân và lá cây, để ráo nước trước khi phơi. Lấy khoảng 10 – 15g lá và thân khô, đun với 500ml nước sôi trong khoảng 10 – 15 phút. Uống nước trà lạc tiên 2 – 3 lần mỗi ngày, giúp an thần, giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
• Sử dụng dưới dạng ngâm rượu: Chuẩn bị lá, thân và quả lạc tiên tươi hoặc khô cùng rượu trắng (loại có nồng độ khoảng 40-45 độ). Ngâm 100g lạc tiên với 1 lít rượu trong khoảng 15 – 20 ngày. Mỗi lần dùng 10-15ml rượu lạc tiên trước khi đi ngủ, giúp giảm đau nhức, an thần và hỗ trợ giấc ngủ.
• Dùng làm nước sắc: Lấy khoảng 20 – 30g lá và thân cây chùm bao, sắc với 1 lít nước cho đến khi còn khoảng 500ml. Uống 2 – 3 lần mỗi ngày, có thể dùng để chữa mất ngủ, giảm căng thẳng và lo âu.
• Sử dụng dưới dạng bột: Mỗi lần dùng 2-3g bột lạc tiên pha với nước ấm hoặc sữa, uống 1 – 2 lần mỗi ngày, giúp tăng cường sức khỏe và cải thiện giấc ngủ.
• Dùng trong chế biến thực phẩm: Quả lạc tiên chín có thể ăn tươi hoặc dùng để làm sinh tố, nước ép hoặc thêm vào các món salad nhằm cung cấp vitamin và khoáng chất cho cơ thể.
• Áp dụng dưới dạng thuốc xoa bóp: Giã nát lá và thân cây lạc tiên, trộn với một ít muối. Dùng hỗn hợp này xoa bóp lên các vùng cơ bị đau nhức, giúp giảm đau và thư giãn cơ bắp.
• Dạng viên nang hoặc chiết xuất:  Các sản phẩm chiết xuất từ cây chùm bao có sẵn trên thị trường, dưới dạng viên nang, viên nén hoặc dung dịch chiết xuất. Theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc chỉ định của bác sĩ, thường dùng để hỗ trợ điều trị mất ngủ, lo âu và căng thẳng.

Tìm hiểu ngay: Cây Chìa Vôi – Đặc Điểm, Công Dụng, Cách Dùng Hiệu Quả

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây lạc tiên

Cây lạc tiên được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền với nhiều bài thuốc khác nhau để điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh, giấc ngủ và viêm nhiễm. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ cây chùm bao:

Bài thuốc chữa mất ngủ

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây lạc tiên: 15 – 20g.
• Tâm sen: 5g.
• Lá vông: 10g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch 3 nguyên liệu, để ráo nước.
• Sắc tất cả các nguyên liệu với 600ml nước cho đến khi cạn còn khoảng 300ml.
• Uống trước khi đi ngủ khoảng 1 – 2 giờ, giúp cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng.

Bài thuốc giảm lo âu, căng thẳng

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây lạc tiên: 30g.
• Hạt sen: 20g.
• Lá dâu tằm: 10g.

Tham khảo: Kỹ thuật trồng cây bình vôi và những bài thuốc kinh nghiệm

Cách thực hiện:

• Rửa sạch cả 3 nguyên liệu vừa chuẩn bị, để ráo nước.
• Mang sắc tất cả các nguyên liệu với 1 lít nước cho đến khi nước cô đặc còn khoảng 500ml.
• Chia làm 2 – 3 lần uống trong ngày để giúp giảm lo âu, căng thẳng, an thần.

Bài thuốc chữa đau nhức cơ thể

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây lạc tiên: 50g.
• Rượu trắng: 500ml.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch lá và thân cây lạc tiên, để ráo nước.
• Ngâm lá và thân cây lạc tiên trong rượu trắng khoảng 15 – 20 ngày.
• Dùng rượu lạc tiên để xoa bóp lên vùng cơ bị đau nhức, giúp giảm đau và thư giãn cơ bắp.

Bài thuốc hỗ trợ tiêu hóa

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây lạc tiên: 20g.
• Lá bạc hà: 10g.
• Gừng tươi: 5g.

Cách thực hiện:

• Sơ chế 3 nguyên liệu bằng việc rửa sạch, để ráo nước.
• Cho nguyên liệu vào nồi cùng với 700ml nước, sắc cho đến khi còn khoảng 350ml thì tắt bếp.
• Uống 2 lần mỗi ngày, trước bữa ăn sẽ góp phần hỗ trợ tiêu hóa và làm dịu dạ dày hiệu quả. 

Bài thuốc chữa ho, viêm họng

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây lạc tiên: 20g.
• Cam thảo: 10g.
• Húng chanh: 10g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu.
• Sau khi các nguyên liệu đã ráo nước, bỏ hết vào nồi, sắc với 800ml nước cho đến khi còn khoảng 400ml.
• Chia nước thuốc làm 2 – 3 lần uống trong ngày để giúp giảm ho, viêm họng.

Bài thuốc chữa viêm da, mẩn ngứa

Nguyên liệu:

• Lá và thân cây chùm bao tươi: 30g.
• Muối biển: 1 thìa cà phê.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch phần lá và thân cây lạc tiên, để ráo nước.
• Giã nát lá và thân cây chùm bao cùng với ít muối biển.
• Đắp hỗn hợp lên vùng da bị viêm, mẩn ngứa trong khoảng 20 – 30 phút, sau đó rửa sạch bằng nước ấm.

Lưu ý khi sử dụng cây lạc tiên

Mặc dù cây lạc tiên có nhiều tác dụng dược liệu hữu ích, nhưng việc sử dụng cây này cũng cần lưu ý một số điểm để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi sử dụng chùm bao:

• Sử dụng chùm bao được thu hái từ nguồn an toàn, không bị nhiễm hóa chất độc hại hoặc thuốc trừ sâu.
• Không sử dụng cây lạc tiên cho phụ nữ mang thai, đang cho con bú, trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, người bị dị ứng với chùm bao hoặc đang sử dụng thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm,…
• Sử dụng quá liều chùm bao có thể gây ra các tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi và rối loạn tiêu hóa.
• Một số người có thể bị dị ứng với chùm bao, gây ra các triệu chứng như mẩn ngứa, phát ban. Nếu gặp phải các triệu chứng này, bạn nên ngừng sử dụng lạc tiên và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Xem ngay: Diệp Hạ Châu Là Gì? Tác Dụng, Cách Dùng Và Lưu Ý Cần Biết

Câu hỏi liên quan

Dưới đây là một số câu hỏi thắc mắc của người bệnh khi sử dụng cây lạc tiên. Chi tiết như sau:

Uống cây lạc tiên nhiều có tốt không? 

Uống cây lạc tiên vừa đủ có nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên uống quá nhiều có thể gây ra một số tác hại. Chẳng hạn như:

• Buồn ngủ: Chùm bao có thể gây buồn ngủ, do đó bạn không nên sử dụng khi lái xe hoặc vận hành máy móc.
• Mệt mỏi: Sử dụng chùm bao quá nhiều có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, uể oải.
• Buồn nôn: Một số người có thể bị buồn nôn khi sử dụng cây lạc tiên quá liều.
• Tiêu chảy: Tiêu chảy cũng là một tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng chùm bao quá liều.
• Tương tác thuốc: Cây lạc tiên có thể tương tác với một số loại thuốc. Do đó bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác.

Người bị đau dạ dày có uống được lạc tiên không?

Người bị đau dạ dày có thể uống được cây lạc tiên, lý do là bởi chúng tác dụng an thần, giúp thư giãn cơ bắp, bao gồm cả cơ trơn của dạ dày. Điều này có thể giúp giảm co thắt dạ dày và giảm đau cho người bệnh.

Ngoài ra, lạc tiên còn chứa các chất giúp kích thích tiết dịch tiêu hóa, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn và giảm bớt gánh nặng cho dạ dày. Mặt khác, lạc tiên có khả năng giảm lo âu, căng thẳng – một trong những nguyên nhân làm trầm trọng hơn tình trạng đau dạ dày nên có thể cải thiện tốt bệnh lý này. 

Tuy nhiên, những người bị đau dạ dày khi sử dụng cây lạc tiên cần lưu ý một số điều như sau:

• Nên sử dụng 10 – 15g lạc tiên khô mỗi ngày để pha trà hoặc sắc uống. Không nên sử dụng chùm bao quá liều vì có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy.
• Chùm bao có thể kích thích tiết dịch dạ dày, do đó nên sử dụng sau bữa ăn để tránh gây ảnh hưởng đến dạ dày.
• Nếu sau khi sử dụng chùm bao mà tình trạng đau dạ dày không cải thiện hoặc có dấu hiệu tệ hơn, cần ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Mua cây lạc tiên ở đâu?

Cây lạc tiên có thể mua ở nhiều nơi, bao gồm:

• Cửa hàng bán thuốc Bắc: Đây là nơi phổ biến nhất để mua cây lạc tiên. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy các cửa hàng bán thuốc Bắc ở hầu hết các khu vực tại Việt Nam.
• Chợ thuốc Bắc: Chợ thuốc Bắc là nơi bạn có thể mua được chùm bao với giá rẻ hơn so với mua ở cửa hàng bán thuốc Bắc. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn mua chùm bao có nguồn gốc rõ ràng và đảm bảo chất lượng.
• Các trang web bán hàng trực tuyến: Hiện nay, bạn cũng có thể mua chùm bao online trên các trang web bán hàng trực tuyến như Shopee, Lazada, Tiki. Tuy nhiên, cần đọc feedback của khách hàng để lựa chọn sản phẩm phù hợp.
• Các vườn dược liệu: Nếu bạn có điều kiện, bạn có thể đến các vườn dược liệu để mua cây lạc tiên tươi. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn mua chùm bao có nguồn gốc rõ ràng và được trồng theo tiêu chuẩn an toàn.

Cây lạc tiên với nhiều công dụng dược liệu đã được sử dụng trong Y học cổ truyền từ lâu đời. Tuy nhiên, việc sử dụng cần đúng cách và cẩn thận để đạt được hiệu quả tốt nhất và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.