Cây Cỏ Xước – Thảo Dược Chữa Bệnh Xương Khớp

Cây cỏ xước là một trong những loại thảo dược quý hiếm trong Y học cổ truyền. Được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời như giảm đau, kháng viêm, lợi tiểu và thanh nhiệt.. Không chỉ dừng lại ở đó, loại cây này còn được sử dụng rộng rãi trong việc hỗ trợ điều trị các vấn đề về gan, thận và xương khớp, mang lại sự cải thiện rõ rệt cho sức khỏe người dùng. Hãy cùng khám phá lợi ích và cách sử dụng cây cỏ xước hiệu quả trong bài viết dưới đây.

Tổng quan về cây cỏ xước

Cây cỏ xước còn gọi là cây cỏ kim, bách hội hay cây ngưu tất, có tên khoa học là Achyranthes aspera L., thuộc họ rau dền (Amaranthaceae). Đây là loại cây thảo dược sống lâu năm, được dùng phổ biến trong Y học cổ truyền, đặc biệt là ở châu Á. Cây có thể cao tới 2 mét và có nhiều nhánh nhỏ. 

Tham khảo: Cây Cỏ Máu Có Tác Dụng Gì? Cách Sử Dụng Trong Chữa Bệnh

Đặc điểm tự nhiên

Đặc điểm tự nhiên của cây cỏ xước:

• Hình dáng cây: Cây cỏ xước là loại cây thân thảo, sống lâu năm, có thể cao từ 0,5 đến 1 mét. Thân cây thường có màu xanh hoặc tím, có nhiều lông nhỏ và phân nhánh nhiều.
• Lá: Lá cây có hình trứng hoặc hình mác, mọc đối, có cuống ngắn. Phiến lá dài khoảng 5 – 12cm, rộng 2 – 5cm, mặt trên màu xanh lục sẫm, mặt dưới nhạt hơn và có nhiều lông mịn.
• Hoa: Hoa nhỏ, màu xanh hoặc trắng, mọc thành chùm ở đầu cành hoặc nách lá. Mỗi chùm hoa có thể dài đến 20 cm.
• Quả: Quả nang, chứa nhiều hạt nhỏ, khi chín có màu nâu đen.
• Rễ: Rễ cây phát triển mạnh mẽ, đâm sâu vào đất, có màu vàng nâu, thường được sử dụng trong Y học cổ truyền.

Phân bố và môi trường sống

Cây cỏ xước thường mọc hoang dại ở những nơi có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, chủ yếu ở các vùng đồng cỏ, bìa rừng và ven đường. Ở Việt Nam, cây cỏ kim phân bố rộng rãi từ Bắc vào Nam.

Cây cỏ xước có mấy loại?

Theo sách “Từ điển thảo mộc dược học”, có 4 loại cây cỏ xước chính, bao gồm:

• Cây cỏ xước lông trắng (Achyranthes aspera var. argentea): Được tìm thấy nhiều tại các nước nhiệt đới như Việt Nam, Thái Lan và Lào,… Cây có lông trắng mềm bao phủ toàn thân, lá màu xanh lục, hoa trắng hoặc hồng. Đây là loại cỏ xước được sử dụng phổ biến nhất trong Y học cổ truyền.
• Cây cỏ xước Ấn Độ (Achyranthes aspera var. indica): Loại này có nguồn gốc từ Ấn Độ, thân và lá có màu xanh lục đậm hơn so với kim lông trắng. Cỏ xước Ấn Độ cũng có tác dụng dược lý tương tự như cỏ kim lông trắng.
• Cây cỏ xước xù xì (Achyranthes aspera var. aspera): Mọc nhiều ở Nhật Bản, Triều Tiên,… Cây có lông dài và xù xì hơn so với các loại cỏ kim khác. Cỏ kim xù xì cũng có tác dụng dược lý tương tự như cỏ kim lông trắng.
• Cây cỏ xước màu xám pha đỏ (Achyranthes aspera var. rubrofuscus): Loại này mọc chủ yếu ở Ấn Độ. Cây có thân và lá màu xám pha đỏ, hoa màu hồng. Cỏ kim màu xám pha đỏ cũng có tác dụng dược lý tương tự như cỏ kim lông trắng.

Tìm hiểu thêm: Cây Bạc Hà – Công Dụng, Cách Sử Dụng An Toàn

Tại Việt Nam, loại cỏ kim được sử dụng phổ biến nhất là cỏ kim lông trắng. Chúng được tìm thấy khá nhiều ở các vùng đồi núi và sẽ được thu hoạch để điều chế thuốc.

Bộ phận dùng của cây cỏ xước

Cây cỏ xước được sử dụng trong Y học cổ truyền với nhiều bộ phận khác nhau của cây. Dưới đây là các bộ phận chính của cây cỏ kim được sử dụng và công dụng của chúng:

Phần rễ:

• Công dụng: Rễ cây cỏ xước là bộ phận được sử dụng phổ biến nhất. Nó có tác dụng giảm đau, kháng viêm, lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc và tăng cường tuần hoàn máu.
• Cách sử dụng: Rễ cây thường được phơi khô, sao vàng hoặc sắc lấy nước uống để điều trị các bệnh như đau lưng, thoái hóa cột sống, viêm khớp, cao huyết áp và các vấn đề về kinh nguyệt.

Thân và lá:

• Công dụng: Thân và lá cây cũng có tác dụng tương tự như rễ, nhưng thường được sử dụng ít hơn. Chúng có tác dụng kháng viêm, giảm đau và thanh nhiệt.
• Cách sử dụng: Thân, lá có thể được thu hái tươi, rửa sạch và nấu nước uống hoặc giã nát để đắp lên các vết thương ngoài da để giảm viêm và đau.

Hoa và quả:

• Công dụng: Hoa – quả của cây cỏ xước ít được sử dụng hơn so với rễ và lá, nhưng cũng có tác dụng trong một số bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh như khó tiêu, rối loạn tiêu hóa hay các vấn đề về hô hấp.
• Cách sử dụng: Hoa và quả có thể được phơi khô và sắc nước uống hoặc nghiền thành bột để sử dụng.

Trong Y học cổ truyền, các bộ phận của cây cỏ kim thường được sử dụng kết hợp với nhau hoặc với các thảo dược khác để tăng hiệu quả điều trị. Việc dùng cây cỏ kim cần tuân theo chỉ dẫn của các chuyên gia Y học cổ truyền để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Tham khảo: Cam thảo trị bệnh gì? Có nên sử dụng hàng ngày hay không?

Thành phần hoạt chất

Cây cỏ xước chứa nhiều hoạt chất có giá trị dược liệu. Dưới đây là một số thành phần hoạt chất chính đã được nghiên cứu và xác định trong cây cỏ xước:

• Saponin: Là một nhóm hợp chất glycoside có tác dụng kháng viêm, giảm đau, lợi tiểu và tăng cường hệ miễn dịch. Chúng cũng có khả năng hạ cholesterol và bảo vệ tim mạch.
• Flavonoid: Là chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, kháng viêm và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Chúng cũng có khả năng bảo vệ gan và tăng cường tuần hoàn máu.
• Alkaloid: Có tác dụng kháng khuẩn, giảm đau, chống co thắt và hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ thần kinh. Một số alkaloid trong cây cỏ kim còn có khả năng chống ung thư.
• Amino Acid: Các amino acid cần thiết cho sự phát triển và sửa chữa tế bào. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cơ bắp, hệ thống miễn dịch và chức năng thần kinh.
• Betaine: Là một hợp chất có tác dụng bảo vệ gan, giảm homocysteine trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Nó cũng có tác dụng lợi tiểu và thanh nhiệt.
• Polysaccharide: Có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, chống viêm và hỗ trợ điều trị các bệnh về đường tiêu hóa. Chúng cũng có khả năng điều hòa đường huyết.
• Steroid: Steroid thực vật có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa và giảm đau. Ngoài ra, steroid cũng có khả năng cải thiện chức năng miễn dịch và hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp.
• Các hợp chất khác: Ngoài các hoạt chất chính trên, cây cỏ kim còn chứa các hợp chất khác như tanin, chất nhầy, axit hữu cơ và vitamin, tất cả đều góp phần vào tác dụng dược liệu tổng thể của cây.

Tác dụng của cây cỏ xước

Cây cỏ xước có nhiều tác dụng dược liệu, được sử dụng rộng rãi trong Y học cổ truyền. Dưới đây là một số tác dụng chính của cây cỏ kim:

• Giảm đau và kháng viêm: Cỏ kim chứa các hợp chất saponin và flavonoid có tác dụng kháng viêm và giảm đau, đặc biệt hữu ích trong việc điều trị các bệnh về xương khớp như viêm khớp, thoái hóa cột sống và đau lưng.
• Lợi tiểu và thanh nhiệt: Thảo dược có tác dụng lợi tiểu, giúp cơ thể thải độc qua đường tiết niệu và giảm các triệu chứng sưng phù. Nó cũng được ứng dụng để thanh nhiệt, giúp làm mát cơ thể và điều trị các bệnh nhiệt trong cơ thể.
• Hỗ trợ điều trị bệnh gan: Các thành phần trong cây cỏ kim giúp bảo vệ gan, tăng cường chức năng gan và hỗ trợ điều trị các bệnh về gan như viêm gan và xơ gan.

Xem thêm: Các bài thuốc kinh nghiệm có chứa cây mật nhân

• Cải thiện tuần hoàn máu: Có khả năng tăng cường tuần hoàn máu, giúp ngăn ngừa các bệnh tim mạch và cải thiện sức khỏe tim mạch tổng thể.
• Điều trị cao huyết áp: Một số nghiên cứu cho thấy cây cỏ kim có thể giúp hạ huyết áp, nhờ vào tác dụng làm giãn mạch máu và lợi tiểu.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Cây cỏ xước có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, giảm triệu chứng khó tiêu, đầy hơi và táo bón.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Các hợp chất polysaccharide và flavonoid trong cây cỏ kim giúp tăng cường hệ miễn dịch. Đồng thời bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm trùng cũng như giúp tăng cường sức đề kháng hiệu quả.
• Chữa trị các bệnh ngoài da: Lá và thân cây cỏ kim có thể được giã nát để đắp lên các vết thương, giúp giảm viêm, đau và nhanh lành.
• Điều hòa kinh nguyệt: Cây cỏ kim được sử dụng trong Y học cổ truyền để điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh và góp phần điều trị các rối loạn kinh nguyệt.
• Chống oxy hóa: Các hợp chất chống oxy hóa trong cỏ kim giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, từ đó ngăn ngừa lão hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.

Đối tượng nào có thể dùng cây cỏ xước?

Cây cỏ xước có nhiều tác dụng dược liệu và được sử dụng cho nhiều đối tượng khác nhau để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, việc sử dụng cây cỏ kim nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia Y học cổ truyền. Dưới đây là một số đối tượng có thể sử dụng cây cỏ kim:

• Người bị đau nhức xương khớp.
• Người bị phù nề, tiểu ít.
• Bệnh nhân bị cao huyết áp.
• Người có vấn đề về gan.
• Người bị rối loạn tiêu hóa.
• Nữ giới bị rối loạn kinh nguyệt.
• Đối tượng mong muốn tăng cường hệ miễn dịch.
• Trường hợp cần giảm cân.
• Người muốn chống lão hóa. 
• Bị mụn nhọt, mẩn ngứa.

Cách sử dụng cây cỏ xước hiệu quả

Trong Y học cổ truyền, cây cỏ kim có nhiều cách sử dụng để điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số cách sử dụng cây cỏ kim hiệu quả:

Chọn mua cây cỏ kim:

• Nên chọn mua cây cỏ xước tại các cửa hàng uy tín, đảm bảo chất lượng.
• Chọn rễ cỏ kim có màu vàng nâu, không bị mốc, mối mọt.
• Nên mua rễ cỏ xước tươi hoặc đã được sấy khô.

Cách sử dụng:

• Sắc uống: Lấy 20 – 30g rễ cỏ kim khô, rửa sạch, thái lát mỏng, sắc với 500ml nước, đun sôi đến khi còn lại 200ml thì chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
• Rượu thuốc: Dùng 100g rễ cỏ xước khô, ngâm với 1 lít rượu trắng trong 10 ngày, có thể dùng mỗi ngày 20 – 30ml.
• Thuốc bột: Sử dụng rễ cỏ kim khô, tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 5 – 10g, pha với nước ấm hoặc mật ong để uống.
• Dùng ngoài da: Lấy rễ cỏ xước tươi, giã nát, lấy nước cốt để bôi lên da hoặc đắp lên vết thương.

Liều dùng:

• Liều dùng thông thường của cây cỏ kim là 20 – 30g rễ khô mỗi ngày.
• Nên sử dụng cây cỏ kim theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Các bài thuốc kinh nghiệm từ cây cỏ xước

Trong Y học cổ truyền, cây cỏ xước có thể được sử dụng để điều trị các bệnh lý sau đây: 

Bài thuốc trị đau nhức xương khớp

Nguyên liệu:

• 40g cỏ xước.
• 20g thổ phục linh.
• 30g hy thiêm.
• 20g cỏ mực.
• 12g ngải cứu.
• 12g ké đầu ngựa.

Đọc ngay: Những đối tượng không nên dùng cây an xoa

Cách làm:

• Rửa sạch tất cả 6 nguyên liệu, thái nhỏ và phơi khô.
• Sắc thuốc với 600ml nước, đun đến khi còn lại 200ml rồi chia thành 3 lần uống trong ngày.
• Uống liên tục trong 10 ngày.

Bài thuốc trị viêm gan, nhiễm trùng thận

Nguyên liệu:

• 30g rễ cỏ xước.
• Chuẩn bị 15g mỗi loại: Rễ cỏ tranh, xa tiền, mộc thông, lá móng tay, trọng đài và phất dũ.

Cách làm:

• Rửa sạch tất cả 7 nguyên liệu, thái nhỏ và phơi khô.
• Sắc thuốc với 500ml nước, đun đến khi còn lại 250ml và chia thành 2 lần uống trong ngày.
• Uống liên tục bài thuốc trị viêm gan, nhiễm trùng thận này trong 7 – 10 ngày.

Bài thuốc trị sỏi thận, sỏi mật

Nguyên liệu:

• 30g rễ cỏ xước.
• 30g mã đề.
• 30g cúc bách nhật.
• 30g cỏ mực.

Cách làm:

• Mang rửa sạch 4 loại nguyên liệu đã chuẩn bị, thái nhỏ và phơi khô.
• Sắc thuốc với 700ml nước, đun đến khi còn lại 350ml rồi chia thành 3 lần uống trong ngày.
• Sử dụng bài thuốc trị sỏi thận, sỏi mật liên tục trong 7 – 10 ngày.

Bài thuốc trị mụn và làm đẹp da

Nguyên liệu: Cây cỏ xước tươi.

Cách làm:

• Rửa sạch cây cỏ kim, giã nát lấy nước cốt.
• Thoa nước cốt lên vùng da bị mụn, massage nhẹ nhàng và để trong 15 – 20 phút  trước khi rửa lại mặt.
• Thực hiện 2 – 3 lần mỗi tuần.

Mua cây cỏ xước ở đâu?

Cây cỏ xước là một loại thảo dược mọc hoang phổ biến ở Việt Nam, do đó bạn có thể dễ dàng tìm mua tại các địa điểm sau:

• Chợ: Cây cỏ xước thường được bán tại các khu chợ thuốc bắc hoặc khu vực bán rau rừng. Bạn nên chọn mua những cây cỏ kim tươi, có màu xanh lục, thân mập mạp và không bị dập nát.
• Cửa hàng thảo dược: Cây cỏ kim cũng được bán tại các cửa hàng thảo dược uy tín. Tại đây, bạn có thể mua được cây cỏ kim đã được phơi khô và đóng gói sẵn.
• Các trang web bán hàng trực tuyến: Bạn cũng có thể mua cây cỏ kim online trên các trang web bán hàng như Shopee, Lazada, Tiki,… Tuy nhiên, bạn nên chọn mua của những shop uy tín, có nhiều đánh giá tốt để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tự trồng cây cỏ kim tại nhà. Cây cỏ kim là loại cây dễ trồng, không đòi hỏi nhiều điều kiện chăm sóc. Bạn có thể trồng cây cỏ kim trong chậu hoặc ở vườn.

Lưu ý khi sử dụng cây cỏ xước

Khi sử dụng cây cỏ xước trong điều trị bệnh, có một số lưu ý quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Không sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú: Cây cỏ kim có thể có tác dụng kích thích tử cung, dẫn đến nguy cơ sảy thai hoặc sinh non. Do đó, phụ nữ có thai và cho con bú nên tuyệt đối tránh sử dụng loại thảo dược này.
• Cẩn thận với người có bệnh về tiêu hóa: Loại thảo dược này có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa. Do đó, người có bệnh về tiêu hóa như viêm loét dạ dày, tá tràng, đại tràng kích thích,… nên thận trọng khi sử dụng.

• Không sử dụng quá liều: Sử dụng quá liều cây cỏ kim có thể dẫn đến một số tác dụng phụ nguy hiểm như hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, suy hô hấp. Liều lượng khuyến cáo thông thường là 30g mỗi ngày, chia thành 2 – 3 lần sắc uống.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng: Nếu mọi người đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cây cỏ kim để tránh tương tác thuốc.
• Ngừng sử dụng nếu có tác dụng phụ: Trong trường hợp bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nào sau khi sử dụng cây cỏ xước, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức.
• Sử dụng cây cỏ xước chất lượng tốt: Nên mua cây cỏ kim tại các cửa hàng uy tín để đảm bảo chất lượng. Tránh sử dụng cây cỏ kim mọc hoang hoặc không rõ nguồn gốc.
• Kết hợp với chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý: Muốn đạt được hiệu quả tốt nhất, mọi người nên kết hợp sử dụng cây cỏ kim với chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và sinh hoạt hợp lý. Bao gồm việc chăm chỉ tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng.

Cây cỏ xước là một loại thảo dược đa năng với nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe con người. Từ việc giảm đau, kháng viêm đến hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan, thận và xương khớp nên thảo dược này đã chứng minh được giá trị của mình trong Y học cổ truyền. Việc hiểu rõ về công dụng, cách sử dụng và lưu ý khi sử dụng cây cỏ kim sẽ giúp bạn tận dụng được tối đa những lợi ích mà chúng mang lại. Đừng bỏ lỡ cơ hội chăm sóc sức khỏe tự nhiên và hiệu quả với cây cỏ kim, một món quà quý giá từ thiên nhiên.