VIÊM HỌNG

Viêm họng là bệnh về tai mũi họng rất thường gặp ở mọi người đặc biệt là lứa tuổi trẻ em và thanh thiếu niên. Bệnh khiến người mắc cảm thấy đau rát vùng cổ họng kèm theo sốt và ho khan cùng nhiều triệu chứng khác. Người bệnh cần nhanh chóng điều trị dứt điểm và kịp thời phòng những hệ quả về sau. 

Theo Thầy thuốc ưu tú, BSCKII Lê Phương - PGĐ Chuyên môn Nhất Nam Y Viện: Viêm họng tiếng anh là Sore throat. Đây là một căn bệnh viêm nhiễm đường hô hấp, là tình trạng lớp niêm mạc ở họng và hầu bị viêm nhiễm gây sưng tấy lên. Khi bị bệnh người mắc sẽ cảm thấy đau rát và nóng ở vùng cổ, đau đớn khi nuốt thức ăn, kể cả là nước bọt.

Viêm họng được phân chia thành thành rất nhiều loại khác nhau. Chủ yếu là dựa vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng của họng.

Viêm họng cấp tính

Đây là giai đoạn viêm họng nhẹ nhất của bệnh. Thường xuất hiện ở cả người lớn và trẻ nhỏ đặc biệt là vào mùa đông khi trời trở lạnh, khí hậu thay đổi. Viêm họng cấp thường là biểu hiện đi kèm cùng một số loại bệnh khác liên quan đến đường hô hấp như viêm xoang, cúm, sởi, sốt,….

Viêm họng cấp còn được phân thành viêm họng đỏ và viêm họng trắng:

• Viêm họng đỏ cấp: 60-80% gây bệnh là do vi khuẩn Adenovirus, EBV, parainfluenzae, Coxsakie, Herpès, virus cúm, Zona, … 20-40%, là do liên cầu tan huyết nhóm A, B, C, G, tụ cầu vàng, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis,…. Các vi khuẩn này do nhiều nguyên nhân mà đi vào vòm họng và lây lan phá hoại cấu trúc vùng niêm mạc ở thành họng.
• Viêm họng trắng: Loại bệnh này rất dễ phân biệt với những vùng niêm mạc bị sưng lên phủ những chấm trắng rất nổi bật. Chúng có thể dễ dàng bỏng ra do việc ăn uống, uống nước của người bệnh, gây sót và chảy máu niêm mạc họng. Đây là tình trạng bệnh lý nghiêm trọng cần phải được chữa trị kịp thời.

Viêm họng mãn tính

Viêm họng mãn tính chính là tính trạng giai đoạn phát triển tiếp theo của viêm họng cấp không được điều trị dứt điểm hoặc bệnh tái phát đi tái phát lại nhiều lần. Bệnh cũng được phân loại thành những dạng nhỏ khác:

Viêm họng xuất tiết

Niêm mạc nóng và đỏ lên, có những hạt nổi ở sau thành họng. Đồng thời tiết rất nhiều dịch nhầy khiến người bệnh bị hắt hơi, sổ mũi tương đối nhiều. Bệnh thường phát tác là do thời tiết thay đổi đột ngột, bất ngờ.

Viêm họng mãn tính quá phát

Vùng niêm mạc ở họng bắt đầu đỏ và dày lên, vùng tổ chức bạch huyết gồ và xơ hóa, tập trung thành một dải ở phía sau, còn gọi là “trụ giả”. Bệnh còn được gọi với cái tên được nhiều người biết đến hơn là viêm họng.

Viêm họng đặc hiệu

Viêm họng đặc hiệu được phân thành 3 dạng chính dựa trên nguyên nhân gây bệnh là do liên cầu khuẩn, bạch hầu và viêm họng vincent.

• Viêm họng do liên cầu khuẩn: Đây là loại bệnh chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn nhất. Người mắc bệnh có thể gặp một số biến chứng phát tán thành bệnh khác như viêm khớp, viêm màng tim gây hẹp van tim.
• Viêm họng do bạch hầu: Người mắc viêm họng do bạch hầu có nguy cơ tử vong cao hơn so với những loại khác. Bệnh gây nên bởi vi khuẩn bạch hầu, những biểu hiện của người bệnh lại thường lẫn với ốm và cảm sốt thông thường nên rất khó để phát hiện sớm và điều trị.
• Viêm họng Vincent: Đây là một loại vi khuẩn hình thoi, sống kí sinh ở vùng họng của người bệnh. Những vi khuẩn này sinh sôi, nảy nở và phá hủy cấu trúc của thành họng.

Người bị viêm họng do nhiều nguyên nhân gây ra và biểu hiện cũng rất đa dạng. Việc xác định được những điều này chính là cách để chữa viêm họng nặng, nhẹ ở cả người lớn và trẻ nhỏ.

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên bệnh viêm họng, được phân thành hai yếu tố chính là do virus và những tác nhân bên ngoài. Cụ thể như sau:

Do virus, vi khuẩn gây bệnh

Theo nghiên cứu, 80% bệnh nhân mắc bệnh viêm họng đều do virus, vi khuẩn tấn công vào thành họng, phá hủy kết cấu và hình thành nên những vùng niêm mạc, sưng, viêm nhiễm.

Một số loại virus phải kể đến như: virus cúm A, virus cúm B, Parainfluenza virus, Coronavirus,… Một số loại vi khuẩn phải kể đến như: Phế cầu, tụ cầu, liên cầu khuẩn β tan huyết nhóm A,…

Các loại vi khuẩn gây bệnh cho người là do cơ thể có sức đề kháng kém, hệ miễn dịch không phản ứng được khi vi khuẩn tấn công vào, nhanh chóng đổ bệnh. Hoặc khi thời tiết trở lạnh, thay đổi cũng là thời điểm thuận lợi để những loại vi khuẩn này phát triển.

Do các yếu tố khác bên ngoài

• Một số yếu tố khác từ thói quen sống, sinh hoạt tác động vào họng gây viêm nhiễm.
• Sử dụng nhiều chất kích thích như thuốc lá, rượu bia, thuốc xịt hóa chất hay đồ ăn cay nóng, lạnh cũng là nguyên nhân gây cháy vùng niêm mạc ở thành họng. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và làm ổ gây nên những vùng viêm nhiễm.
• Người sống hoặc thường xuyên làm việc trong khu vực có khói bụi, chất độc hại, bụi mịn. Những môi trường này có rất nhiều vi khuẩn. virus gây bệnh viêm họng ở trẻ nhỏ và người lớn.
• Thời tiết nóng nhưng bạn lại ở trong điều hòa, nhiệt độ hạ thấp. Khi bước chân ra ngoài khiến bạn bị sốc nhiệt cũng là nguyên nhân gây bệnh.
• Những người mắc bệnh trào ngược dịch mật dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản cũng sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh viêm họng. Khi những cơn trào ngược xuất hiện, tạo điều kiện cho vi khuẩn ở dưới dạ dày trào ngược lên thành họng. Từ đó, chúng sẽ bám lại và gây viêm nhiễm khu vực này.

Khi bị viêm họng người bệnh sẽ thấy một số những dấu hiệu nhất định:

• Vùng họng đau rát, sưng to, khó khăn trong việc nuốt thức ăn, uống nước hoặc thậm chí là nước bọt.
• Người bệnh còn cảm thấy ngứa ngáy, khàn giọng, gai ở cổ, có đờm.
• Khi đi khám được soi họng, bạn sẽ nhìn thấy những vùng họng bị sưng to, xung huyết, xuất hiện mụn nhỏ nổi, gồ lên hoặc chất nhầy bao phủ lên trên bề mặt niêm mạc.
• Họng tiết dịch ra nhiều hơn, lúc đầu còn trong và ít, nhưng càng về sau càng đậm màu và tiết ra nhiều hơn. Dịch ra nhiều còn khiến người bệnh bị mất tiếng.
• Họng bị vi khuẩn tấn công mạnh mẽ lại gây thêm cảm giác buồn nôn.
• Viêm họng còn kéo theo nhiều triệu chứng như sốt cao không hạ, 38 – 39 độ C, đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi trong người.
• Viêm họng có thể xuất hiện riêng biệt nhưng đôi khi là biến chứng khi người bệnh bị cảm sốt, cúm, sởi hay các bệnh về ho khác.

Với những người bị cấp độ nhẹ, viêm họng do biến chứng của ốm, sốt, cảm mạo thì có thể tự khỏi khi cơ thể dần khỏe mạnh hơn, nhiệt độ cơ thể giảm xuống về mức bình thường. Những trường hợp như vậy thì bệnh không quá nguy hiểm.

Tuy nhiên ở những trường hợp nặng bệnh tái phát đi tái phát lại nhiều lần thì lại rất nguy hiểm. Do bệnh có thể gây nên nhiều biến chứng viêm họng nguy hiểm hơn như:

• Tại họng: Viêm họng gây nên áp xe quanh họng, viêm quanh amidan, áp xe thành họng.
• Tại các cơ quan lân cận: Người bệnh sẽ bị viêm mũi, viêm xoang, trẻ em nhiều trường hợp nặng hơn không kịp thời điều trị còn gây viêm phế quản, viêm phổi,… Đặc biệt khi ảnh hưởng đến phổi sẽ gây nên nhiều hệ lụy khác, bé khó thở, chứa mủ và chất nhầy, nguy cơ tử vong là rất cao nếu không kịp thời điều trị sớm.
• Viêm tai giữa: Viêm tai giữa là một biến chứng điển hình nhất của người bị viêm họng mãn tính giai đoạn nặng. Đó là do vi khuẩn ở thành họng lan truyền đến lỗ vòi nhĩ và tai giữa. Trẻ em là đối tượng dễ gặp biến chứng này nhất vì sức đề kháng còn yếu, sụn vòi nhĩ mềm và dễ bị tấn công bởi vi khuẩn.
• Biến chứng ở tim, thận và các cơ khớp: Biến chứng này xảy ra chủ yếu là do người bị viêm họng do liên cầu khuẩn bêta nhóm A (Streptococcus A), xâm nhập vào thành họng và gây tổn thương van tim, thấp khớp và viêm cầu thận.

Khi đến các cơ sở y tế, người bệnh sẽ được chẩn đoán đề đưa ra nguyên nhân chính xác nhất gây bệnh. Các hình thức chẩn đoán như sau:

Chẩn đoán qua dấu hiệu: Những biểu hiện như sốt cao 39 – 39 độ C, người ớn lạnh, mệt mỏi, cổ họng đau rát, phần hạch góc hàm nổi lên,… với những dấu hiệu này bác sĩ sẽ tạm thời chẩn đoán bị viêm họng. Bạn cần tiến hành các thủ tục khác để đưa ra kết quả chính xác nhất.

Chẩn đoán qua những quan sát vòm họng ban đầu: Bác sĩ sẽ quan sát vùng niêm mạc của người bệnh bằng những dụng cụ y khoa. Việc chẩn đoán bằng mắt này có thể bước đầu xác định loại viêm họng bạn có thể mắc.

Xét nghiệm: Thông thường bệnh nhân chỉ cần những chẩn đoán lâm sàng là đã có thể có kết luận chính xác nhất. Tuy nhiên trong một số trường hợp bạn có thể được chỉ định xét nghiệm để đưa ra kết luận chính xác nguyên nhân gây bệnh.

• Xét nghiệm công thức máu: Nếu ở thể nhẹ số lượng bạch cầu sẽ không tăng nhưng khi chuyển sang giai đoạn nặng hơn thì khối lượng sẽ tăng cao hơn.
• Phết dịch họng nuôi cấy vi khuẩn: Lúc này người bệnh sẽ được lấy dịch ở họng để đưa đi xét nghiệm có vi khuẩn hay virus sinh sống hay không.

Sau khi hoàn tất mọi bước chẩn đoán và xét nghiệm trên, bệnh nhân sẽ có một kết quả cuối cùng. Dựa trên đó, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp là nên dùng thuốc như thế nào hay chỉ cần thay đổi thói quen sống.

Người bị bệnh khi thấy những dấu hiệu viêm họng thì cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra tình hình sức khỏe. Bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán và đưa ra phương án điều trị phù hợp và an toàn nhất. Hiện nay, có 3 phương pháp chữa viêm họng phổ biến:

Mẹo dân gian

Trong dân gian lưu truyền rất nhiều mẹo vặt để điều trị viêm họng tại nhà an toàn và hiệu quả. Những phương pháp này thực hiện rất nhanh, giá rẻ, rất phù hợp cho những người ở giai đoạn đầu của bệnh. Còn với những người chuyển biến nặng thì có thể sẽ không mang lại hiệu quả cao.

Một số những mẹo dân gian nổi tiếng được nhiều người áp dụng hiện nay:

• Dùng gừng tươi: Bạn thái lát một ít gừng tươi và chuẩn bị một ít muối hạt sạch. Ngậm 2 – 3 lát cùng lúc và một chút muối đến khi không còn thấy vị cay thì bỏ đi. Mỗi ngày thực hiện từ 3 - 5 lần tốt nhất là vào sáng sớm và trước khi đi ngủ để thấy hiệu quả tốt nhất.
• Dùng cây cam thảo: Chuẩn bị cam thảo và một ít rễ cây dâu, lá bồng bồng. Cho các vị thuốc này vào trong một ấm nước cùng 1 lít nước. Sắc đều đến khi còn một nửa thì dừng lại và uống trong ngày không để sang hôm sau.

Tây y

Cách điều trị viêm họng amidan bằng Tây y cũng được nhiều người áp dụng. Ưu điểm của hình thức này chính là tác dụng nhanh, dễ sử dụng, không mất nhiều thời gian để sắc thuốc, canh thuốc.

Tuy nhiên sử dụng thuốc Tây cần có sự chỉ định của bác sĩ, không nên tự ý ra hiệu thuốc và mua. Đồng thời dùng quá nhiều còn gây tình trạng lạm dụng thuốc, nhờn thuốc, phản ứng phụ.

• Dùng thuốc: Thuốc kháng sinh sẽ được bác sĩ kê đơn thường để điều trị viêm họng dựa trên tình trạng sức khỏe hiện tại của bệnh nhân. Thông thường những người đã bước sang giai đoạn chuyển nặng, mãn tính sẽ nên dùng để giảm nhanh những cơn đau sưng, tấy và có thể ăn uống bình thường. Những loại thuốc thường được dùng như sau: Thuốc chống viêm, thuốc không chứa Steroid, thuốc chống viêm Steroid – Corticosteroid, thuốc chống viêm nhóm Enzyme, thuốc trị ho, thuốc kháng sinh,...
• Phẫu thuật: Phẫu thuật chỉ được áp dụng với những người bị bệnh rất nặng kèm theo những biến chứng nguy hiểm. Dựa trên tình hình sức khỏe để bác sĩ có những chẩn đoán và điều trị riêng biệt. Với phương pháp này, người bệnh sẽ khỏi bệnh hoàn toàn và chỉ cần thực hiện biện pháp phòng tránh tái phát là được.

Điều trị Đông y

Những người mắc bệnh viêm họng ở thể cấp và mãn tính cũng có thể áp dụng những bài thuốc Đông y để điều trị. Biện pháp này tương đối an toàn nhờ những thành phần thảo dược, tự nhiên, lành tính.

Đồng thời các bài thuốc Đông y không chỉ giúp điều trị một bệnh mà còn ngấm sâu vào cơ thể để tăng cường sức khỏe, tăng sức đề kháng chống mọi bệnh tật.

Tuy nhiên có ưu thì cũng có nhược, người sử dụng sẽ mất rất nhiều thời gian để sắc và canh thuốc. Như vậy phương pháp này sẽ không phù hợp cho những người bận rộn, làm văn phòng,…. Ngoài ra thuốc Đông y không có tác dụng nhanh mà cần có một khoảng thời gian nhất định thì mới thấy có sự chuyển biến.

Một số bài thuốc Đông y nổi tiếng hiện nay:

Bài thuốc 1

Thành phần: Kinh giới, sài hồ, xuyên khung, tiền hồ, phòng phong, thổ phục linh, cát cánh, độc hoạt, khương hoạt, chỉ xác, cam thảo.

Cách dùng:

• Tất cả các vị thuốc trên đem đi rửa sạch và để ráo.
• Cho những vị thuốc trên vào ấm sắc thuốc cùng 1 lít nước.
• Sắc trên lửa nhỏ đến khi vơi dần thì cho tiếp 7 – 10 lát gừng tươi và 10 lá bạc hà vào trong ấm.
• Tiếp tục sắc đến khi cô lại chỉ còn lại một bát con (200ml).
• Chia nước thu được thành 5 cái ly nhỏ và uống cách nhau 3 – 4 tiếng, uống hết trong ngày để thấy những hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc 2

Thành phần: Sinh thạch cao, ngưu tất, sinh địa, mạch môn đông, tri mẫu mỗi vị.

Cách sử dụng:

• Tất cả các vị thuốc trên đem đi rửa sạch và để ráo.
• Cho thuốc vào trong ấm sắc cùng 1 lít nước.
• Sắc thuốc trên lửa nhỏ đến khi còn 300ml nước thì dừng lại và chia thành 3 lần uống trong ngày.

Bệnh viêm họng có thể không quá nguy hiểm nhưng nếu mắc dù ở thể nhẹ hay nặng cũng sẽ gây nên nhiều trở ngại trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Vì thế mỗi chúng ta hãy chủ động phòng tránh bệnh bằng những biện pháp:

• Nên đảm bảo mặc đủ ấm, bảo vệ vùng cổ họng bằng cách quàng khăn, đặc biệt là những người vốn đã có thể trạng yếu.
• Hạn chế tiếp xúc và sống ở môi trường nhiều khói bụi, ô nhiễm không khí. Nếu điều này là bắt buộc do công việc thì hãy đảm bảo đeo khẩu trang chất lượng tốt để chống bụi.
• Không ngủ khi để điều hòa qua đêm, điều chỉnh ở nhiệt độ vừa phải và bật thêm quạt vừa tiết kiệm điện lại còn giúp bảo vệ cơ thể.
• Những ngày trời nắng to 39 – 40 độ, không để nhiệt độ điều hòa quá thấp. Vì như thế khi chúng ta đang ở trong đi ra ngoài sẽ bị sốc nhiệt, cơ thể không kịp thích ứng tạo điều kiện gây bệnh,
• Hạn chế ăn đồ cay nóng, bởi những loại thực phẩm này có tính nóng rất dễ làm bong tróc lớp niêm mạc khiến chúng bị tổn thương và viêm loét.
• Hạn chế sử dụng đồ ăn lạnh, nước uống lạnh dễ gây viêm họng nhất.
• Xây dựng một chế độ ăn uống, khoa học, hợp lý, bổ sung nhiều rau củ, trái cây, Protein, ngũ cốc, các loại hạt vì chúng rất giàu chất xơ và các chất chống oxy hóa, vitamin tốt cho người dùng.
• Xây dựng một lối sống lành mạnh khoa học, ăn uống ngủ nghỉ điều độ. Thường xuyên vận động thể dục thể thao tăng cường sức khỏe và nâng cao hệ thống miễn dịch, sức đề kháng của con người.